Open Monumentendag: Wandeling door Oosterend

In Nederland wordt op 12 september (morgen) Open Monumentendag gehouden en ook op Texel is het feest. De corona-uitbraak zorgt gelukkig niet voor afstel, maar wel voor een Open Monumentendag waarbij de veiligheid van alle betrokkenen voorop staat. Dit jaar dus weinig ‘binnenkijkers’, maar tips voor fiets- en wandelroutes en enkele ’losse’ locaties. In aanloop naar de monumentendag licht de Texelse Courant er iedere dag twee monumenten uit. In de dertiende en tevens laatste aflevering: Monumentenwandeling door Oosterend.

Open Monumentendag 2020 ziet er anders uit dan we gewend zijn. In dit corona-jaar betekent dat: niet binnenkijken bij monumenten in Oosterend, maar een wandeling met oog voor detail langs monumenten en andere gebouwen en kunstwerken in de mooie oude dorpskern. In het eerstkomende jaar zonder coronabeperkingen worden in de Maartenskerk het orgel gerestaureerd en bouwkundige aanpassingen afgerond. Vervolgens worden de resultaten van archeologisch onderzoek in het oude centrum van Oosterend gepresenteerd.

Maar nu eerst de wandeling door Oosterend. De route start en eindigt op de hoek van de Achtertune en de Oesterstraat. U kunt dus op elk door u gewenst punt in de route starten. Langs de Achtertune is gelegenheid om fietsen te stallen en (beperkt) auto’s te parkeren. Op de voorgevels van veel panden in Oosterend zijn leitjes bevestigd met daarop de bewoningsgeschiedenis van deze panden.

Wandeling

Vanaf de hoek Achtertune lopen we de Oesterstraat in en slaan vóór de kerk rechtsaf de Blazerstraat in.

• Blazerstraat 1 heeft een mooie levensboom in het raam boven de voordeur.
• Het poortje tussen nummer 1 en twee is in de traditionele kleuren geschilderd: donkergroen met crème top.
• Aan de voorgevel van Blazerstraat 2 is vakkundig smeedwerk te zien. De trekstang van de deurbel, de brievenbus en de deurgreep zijn juweeltjes.

• 
  Blazerstraat - Historische Vereniging Texel.
  

• Zo’n tachtig jaar geleden prijkte op de topgevel van Blazerstraat 7 nog een bijzondere zogenaamde kroonmakelaar. Dat waren driedimensionale makelaars in tegenstelling tot de gebruikelijke platte exemplaren. Nu is het gedeelte met kroon verdwenen. Er waren in Oosterend en Den Burg nog enkele huizen met zo’n rijke makelaar.
• Kijk eens naar het kelderluik en de schuiframen met oud vensterglas.

• Ga linksaf, de Kerkstraat in.

• Het eerste winkelhuis aan de rechterkant, een voormalige wijnwinkel, heeft een bezienswaardige kelder met een betegeld nisje voor een olielamp.

• Ga meteen weer linksaf, naar de Maartenskerk met het jaartal 1724 in smeedijzeren ankers in de gevel. Overigens: de kerk is veel ouder. Momenteel wordt het orgel gerestaureerd en de balustrade vergroot.

  
  

  Sla vlak voor de kerkdeur linksaf, over het paadje om de kerk, langs het kerkhof. Aan de achterkant van de kerk volgt u het pad tussen de ligusterhagen tot de Oesterstraat. Ga hier meteen rechtsaf.

• Kijk eens naar de mooie gevels van Oesterstraat 17 en 19 en bewonder het vakmanschap van de voordeur van Oesterstraat 21, het voormalige logement/tap ‘Het Wapen van Amsterdam.’ Bekende kunstenaars als Theo van Hoytema logeerden hier. Ook werden er verkopingen gehouden en werd er gefeest.

  
  Gemeente

• Ga vervolgens meteen rechtsaf, houd het kerkhof aan uw rechterhand.

• Rechts op de hoek staat een beeldje van beurzende mannen, die dagelijkse nieuwtjes uitwisselen en herinneringen ophalen.Aan uw linkerhand ziet u Kerkplein 1, Bistro ‘t Kerckeplein. Vanaf 1722 tot 1793 was dit pand eigendom van vader en zoon Timmer, beiden welvarende commandeurs ter walvisvaart. Ze verfraaiden het pand met een geschilderd schouwstuk en fraaie tegeltableaus en een mooie kroonmakelaar op de top van de voorgevel. Het schouwstuk is nu te bewonderen in Museum Kaap Skil en de tegeltableaus in de consistoriekamer van de PKN-kerk in Den Hoorn, het witte kerkje. Kerkplein 4 en 6 pronken met fraaie voordeuren. Kerkplein 6, het voorhuis van een stolpboerderij, had oorspronkelijk een trapgevel bleek tijdens de restauratie. Bij dezelfde restauratie kwamen uit een kier een in het Zweeds gesteld scheepscontract uit 1717 en een rekening uit 1719 tevoorschijn.

• Ga vervolgens meteen linksaf, langs de lange zijgevel van Kerkplein 6 en dan rechtsaf de Peperstraat in.

• Peperstraat 7 is gebouwd als gereformeerde kerk. Momenteel worden plannen ontwikkeld voor woningbouw in het gebouw waarbij de karakteristiek van het voormalige kerkgebouw behouden blijft.

  
  Peperstraat 8, 10 en 12.

• Alle gebouwen in het beschermd dorpsgezicht van de oude kern van Oosterend hebben hun eigen karakter. Verschillende gebouwen met houten voorschot hebben nog een smeedijzeren hijsijzer aan de voorgevel. Dat was bedoeld om goederen naar binnen en/of naar buiten op zolder te hijsen. Bij sommige woningen is ter illustratie daarvan een houten hijsblok aan het hijsijzer bevestigd.

• Tegenover de hoek met de Verlorenkost staat het beeldje ‘Strender vissersvrouwen’ van Anna de Visser.

• Als we de Verlorenkost inkijken, zien we in de bocht een wit geverfde gevel die oorspronkelijk in het begin van de vorige eeuw besmeerd werd en voorzien was van simpele, maar o zo mooie versieringen.Peperstraat 20 en 22 pronken weer met hun fraaie voordeur en Peperstraat 22 heeft een mooi gesmeed hijsijzer.Op de hoek met de Bijenkorfweg staat links een heel diep woonhuis en even verder aan de rechterkant de doopsgezinde kerk, de Vermaning, in de 16^e eeuw als schuilkerk aan de dorpsrand gebouwd.

• Vervolgens gaan we rechtsaf de Oranjestraat in. Liefhebbers van gerookte vis slaan bij de verwijzing naar de muzieknis rechtsaf en genieten bij de jaarlijkse visrookwedstrijden van een gerookte poon of een slippie. Loop een klein stukje verder langs de Oranjestraat en ga vervolgens rechtsaf de Koetebuurt in.

  
  Gemeente: Koetebuurt 17 met levensboom en hijsijzer.
  

• Aan de Koetebuurt nabij de hoek met de Wierstraat en in de Wierstraat zijn enkele huizen na een recente grote brand weer nieuw opgebouwd, passend in het dorp.

• Bij archeologisch onderzoek na de brand werd een bijzondere blauw glazen karaf gevonden. Deze werd gerestaureerd en is hopelijk tijdens de volgende Open Monumentendag in Oosterend te zien.

• Binnenkort worden de laatste loodjes afgerond van de restauratie van het hoekhuis Koetebuurt/Verlorenkost. Daar werden aan weerszijden van de stookplaats twee 16^e-of 17^e-eeuwse nisjes voor olielampjes gevonden.

  Volg De Koetebuurt verder en sla op het eind linksaf de Kerkstraat in. Binnen een minuut bent u weer op de Achtertune, vlak bij het startpunt van de wandeling.