Mogelijk vervolg aan kokkelproef

Er wordt onderzocht of er een vervolg kan worden gegeven aan de kokkelproef in Polder Wassenaar bij De Cocksdorp. De vorige proef kon niet volledig worden uitgevoerd, maar volgens Stichting Zilte Zones kan dit alsnog als het lukt om meer zeewater de polder te laten instromen.

Volgens de stichting, verantwoordelijk voor de installatie in de polder, moet er onder meer een grotere watertoevoer komen om proeven met hoge dichtheden kokkels te kunnen doen. Omdat de polder sinds kort buiten de waterkerende dijk ligt, is een grotere leiding door de andere dijk heen nu mogelijk waardoor er meer water uit zee naar de proefbassins kan stromen.

Op Texel is er de nodige scepsis op het project weet ook onderzoeker Katja Philippart van het NIOZ. "Terwijl de resultaten veelbelovend zijn. Het is niet zo dat we boeren of vissers hun werk willen afnemen. Een onderzoeksgebied als dit is echt niet groot genoeg om economisch rendabel te zijn en voor landbouw is dit stuk grond al lang te ernstig verzilt. Wij willen weten hoe je kokkels kunt telen in gebieden waar de grond toch al verzilt is, met hoge baten en zo weinig mogelijk kosten. Natuurlijke verversing door het tij (dus zonder pompen) is daar een essentieel onderdeel van. Dan kun je de techniek vervolgens in andere gebieden langs de kust op grotere schaal uitrollen."

De stichting stelt dat kokkels bij ons niet populair zijn als voedsel, maar zeer geliefd in landen als Spanje en Portugal. Als ze kunnen worden geteeld in verzilte kustgebieden, kan dat een nieuwe, rendabele bedrijfstak worden. De proef die de stichting voor ogen had, vereiste een plek waar binnendijks gebruik gemaakt kon worden van het getij. Die werd gevonden in de Polder Wassenaar, eigendom van Staatsbosbeheer. Deze instantie ging akkoord, mits het terrein na afloop wordt teruggegeven, zodat het huidige natuurgebied heringericht kan worden. "Wellicht met invloed van eb en vloed, dat is simpel te doen want de verbinding met de zee is al gemaakt", vertelt Robert Twijnstra, verantwoordelijk voor het onderhoud. De afgelopen jaren was hij wekelijks bij de proef. "Ook om wier van de bassins af te halen, dat groeit hier makkelijk en dat kan de kokkels verstikken. Verder zorgde ik bijvoorbeeld voor het peilbeheer van de dijksloot, maar ook voor het schoonhouden van de hevelleiding, zodat de testlocatie met het huidige systeem van de maximale hoeveelheid water voorzien kon worden. "

Tegenvallers

Tijdens de vorige proef waren er regelmatig problemen. Meteen al na de start was er een flinke tegenvaller, omdat de benodigde vergunningen langer op zich lieten wachten. Toen dat eenmaal rond was, deden zich technische problemen voor met het hevelsysteem, dat een ingewikkeld stelsel van geulen en bakken van zeewater voorziet. Hoewel er voortdurend oplossingen werden bedacht, bleef het gebrek aan voldoende waterdoorstroom de proef parten spelen. Toch zag het team dat zich bezighield met de uitvoering kans om er kokkels te kweken.

Bob Verburg, voorzitter van Stichting Zilte Zones: “Natuurlijk hadden de technische problemen effect op de proeven, die niet konden worden uitgevoerd zoals vooraf was bedacht. Maar dat betekent niet dat alles is mislukt. De bedoeling was om aan te tonen dat kokkels binnendijks kunnen worden geteeld. Dat is gelukt.”

Er is van december 2018 tot en met juli 2019 onderzocht wat de groeicondities voor kokkels in Polder Wassenaar zijn als er zeewater doorstroomt. Hiervoor zijn in de stroomgoten verschillende doorstroomsnelheden gecreëerd (van 50 m3 tot 600 m3 per tij), waarna metingen zijn verricht aan het water, de bodem en aan een beperkt aantal kokkels, die als het ware als meetinstrument dienden. In juli waren de in december uitgezette 0-jarige kokkels in meer dan de helft van de stroomgoten al groot genoeg geworden om te worden ingeblikt. Dit eerste resultaat illustreert dat het binnendijks kweken van kokkels zeker mogelijk is waarbij in één jaar een consumptiewaardige maat behaald wordt. Maar ook dat de huidige groeiomstandigheden in de polder nog onvoldoende waren voor de kweek van grote hoeveelheden kokkels. Bovendien was het verkrijgen van voldoende startmateriaal (jonge kokkels) vanwege vergunningen niet mogelijk. Ook bij een mogelijk vervolg zullen hier speciale onderzoeksvergunningen voor moeten worden verleend. Vissers mogen bijvoorbeeld geen kokkelzaad opvissen.

Wel degelijk kokkels

De stelling dat er nooit kokkels zouden hebben gezeten, klopt volgens de onderzoekers dus niet. Wel hebben er veel minder kokkels in gezeten dan oorspronkelijk de bedoeling was. De stichting geeft aan dat er zeker gekeken wordt hoe de communicatie in het vervolg beter kan, bijvoorbeeld door rondleidingen. Maar de afgelopen jaren is de menskracht vooral ingezet voor het broodnodige onderhoud en onderzoek.

Er is al veel geld aan het project besteed. De installaties staan er, het gebied is ingericht. “De huidige watertoevoer is onvoldoende om de volgende stap te kunnen maken. Het Programma Rijke Waddenzee onderzoekt wat er moet worden aangepast en hoeveel dat zou kosten. Daarnaast moet er worden overlegd met het hoogheemraadschap of dat kan. “Of een doorstart wordt gemaakt hangt uiteraard af van wat het gaat kosten en wie dat betaalt, maar het lijkt logisch om de proef een vervolg te geven nu we al zover zijn. Staatsbosbeheer staat ervoor open dat we het proefterrein nog iets langer in gebruik houden”, zegt Verburg, die benadrukt hoe bijzonder dit testgebied is.

“Het is momenteel een zeer zware tijd voor iedereen, ook voor Texel. Eens te meer blijkt de eenzijdige, op toerisme gebaseerde economie van het eiland bijzonder kwetsbaar. De landbouwsector is essentieel voor onze voedselvoorziening. De mogelijkheid van zo’n kennisgebied voor mariene aquacultuur is daarnaast ook iets voor Texel om te koesteren en trots op te zijn. Het biedt een kans op ontwikkeling van een andere economische kant. Er zijn namelijk meer partijen die belangstelling hebben om hier proeven te doen, bijvoorbeeld op gebied van zeewier, zeegras en viskweek. Het is misschien zelfs mogelijk om daar alvast mee te beginnen, in afwachting van de aanpassingen die wij nodig hebben voor de kokkels. Want voor zeewier is meer water niet noodzakelijk. En het betekent ook niet dat de ontwikkeling van het natuurgebied ver vooruit wordt geschoven. Er ligt een groot stuk grond omheen dat niet wordt gebruikt als proefgebied en dat alvast als natuur kan worden ingericht.” Als we met Katja en Robert een kijkje nemen in het testgebied, laat de natuur zich overigens ook al zien. Er loopt een lepelaar en in de bassins scharrelen wat scholeksters. "Er zit ook allerlei aan vis die met eb weer naar zee verdwijnen", legt Robert uit.

Binnen een aantal maanden moet duidelijk worden of de proef daadwerkelijk een vervolg krijgt.