Onder dwang tankvallen graven

In Assen werden de Texelaars door de Duitsers ingezet bij de zogeheten “Westwall bau”, waarvoor wel 10.000 dwangarbeiders waren opgeroepen.”

Ze gingen in meerdere groepen. De eerste groep van 200 personen vertrok ’s morgens om half acht lopend naar de veerhaven in Oudeschild, om met de boot naar Den Helder te worden overgevaren. Het eerste overnachting was op vliegveld De Kooy. De dag erop naar Wieringen en daarna te voet naar Friesland. Het was een zware tocht, ze kwamen moe aan, klompen versleten. Er lag stro op de grond. De tweede groep van 500 man ging per boot naar Harlingen.

In Assen werden de Texelaars ondergebracht schoolgebouwen. Kleren werden niet op tijd gewassen. Wassen moest in gore toiletlokalen, toiletten zaten verstopt. Brieven van thuis en preken van de dominee en de pastoor brachten troost. Na het werk was kaarten een geliefd tijdverdrijf. Velen benutten de mogelijkheid om na verblijf van een maand van het verdiende loon bij particulieren in Assen een kamer te huren. Er ontstonden zelfs verkeringen, sommige Texelaars trouwden een meisje uit Assen. Het werk bestond vooral uit tankvallen graven.

Dagboeken

Een aantal Texelaars hield dagboeken bij.

11 november:

Dick Lemstra: “Ik heb kapotte schoenen en nu ook kapotte voeten. Iedereen is in slechte conditie.”

12 november:

“Het is half drie als we aankomen in Leeuwarden. Sommigen vallen flauw en worden met een borrel op de been geholpen. Blok van der Velden loopt dwars door een glazen deur.”

Dick Lemstra: “Aankomst in Witmarsum, we worden ondergebracht in de o.l.s. en in de koepelkerk. Dominee doet de avondsluiting. We eten warme pap en brood met spek en kaas.”

15 november:

Nan Huisman Tzn: “Op de hei zijn er 1500 man aan het werk. We moeten 200 meter op een dag doen. We verhuizen naar kamer 2 in de school. We moesten aantreden en door naar Assen naar de tankval op 5 km. De tankval moet 3 meter diep worden uitgegraven. We eten aardappels, rode kool, uien en vlees.”

Bidden voor veilige terugkeer

Een dag na het vertrek kwamen 1944 Texelaars bijeen in een volle kerk om met de hele parochie een noveen (een reeks van negen dagen van gebed) te bidden voor Sint Jozef voor een veilige terugkeer

Piet Keesom: “Met zeven man maken we een put van twee meter breed en drie diep. Hele dag proberen we om niets te doen. We krijgen eten op het werk. Om zes uur zijn we terug in Assen. De band geeft een muziekavond.”

Biem: “Tankgrachten bij Rolde spitten. Van Den Hoorn is Klaas Lap en ook in mijn groep ds. Giethoorn (van Oudeschild).

Jaap Schoorl: “Ik heb me door Kelder (verzetsman) toch laten ompraten Met de Allis Chalmer van 17 pk, op antraciet gestookt, zal ik een vracht naar Assen brengen.”

16 november:

Piet Keesom: “Na het eten sokken stoppen.”

Sies de Vries: “We krijgen vijf broden per week, een half pond boter, een stuk kaas en een worst.”

17 november:

Jaap Schrama: “Bauke Kramer laat de band van de NSB’er leeglopen. Koud en mistig.”

Piet: “We moeten een tankval in een roggeveld maken. Wim Keesom is ziek, ik ga vanavond niet naar het cabaret.”

Nan: “De strafcolonne moet 50 procent meer doen dan wij. We eten herfstrapen tussendoor, we hebben thuis nog eten voor vier dagen.”

Eten van de schop

Tijdens het spitten kregen de mannen overdag hun eten op de schop, die ze vooraf goed schoonmaakten. Er zaten ook enkele bakkers in de groep. Die bakten soms pannenkoeken en voor speciale dagen koek. Familieleden op Texel stelden voedselpakketten samen en ze gaven kleding mee met de (drie) transporten van Jaap Schoorl. Zodra die was aangekomen, genoten de mannen van de dingen van thuis.

19 november:

Jaap Schoorl (met pakjes van Texel op weg naar Assen): Na Heerenveen aangehouden door de Fieldgendarmerie, de zgn. kettinghonden. Ze hebben een ketting voor de borst met plaat.”

26 november:

Piet: “Er viel een bom in de buurt en dus paniek. Een half uur moesten we beneden op de gang blijven wachten. We hebben warme melk met pannenkoek (warm) en griesmeelpap. Vanavond speelt de band van Wiep Ruiter.”

27 november:

Jaap: “Mijn verloofde is jarig, dus heb ik een sigaar van 6 ct. gerookt. Ik ga vanavond naar huize Dijkstra in de Rolderstraat naar Jan Schrama en P. van Sambeek. We zoeken op die manier de gezelligheid wat op. In onze slaapzaal is het vochtig en klam.”

Bericht uit Assen

Op Texel wachtten de vrouwen met spanning op nieuws uit Assen. De postverzending werkte slecht, het duurde lang. Af en toe kwam er op Texel een bericht uit Assen. Centraal punt hiervoor was het huis van Bram van der Meulen in de Weverstraat (rechts naast de apotheek). Hij hing de berichten voor het middelste raam. Het was daar een komen en gaan van Texelaars die hoopten op een teken van één van hun dierbaren.

20 december 1944:

Nan: “Tijdens het werk zijn er twee weggedragen. Ze waren flauwgevallen. Jan Huisman is ook niet lekker, hij blijft te bed. Buiten is er koude regen. We eten snert.”

Jaap Schoorl: “Vrijdagmiddag komen we op de plek van bestemming. Kelder is er ook en zegt: neem niemand mee terug.”

2 maart 1945:

Jaap Schoorl: “Controle bij de Texelse boot. Ik heb terug zes mensen verstopt. Thuisgekomen de mensen er uit, en ik haal eten en drinken. Die avond kan iedereen naar huis.”

Naar huis

De gebeden zijn verhoord, eind maart mogen de meesten naar huis en keren behouden terug.

Bronnen: “Oorlogsjaren op Texel” (Gelein Jansen) en Luchtvaart- en oorlogsmuseum Texel.

Iedereen is in slechte conditie