"Vrijheid is kwetsbaar en niet vanzelfsprekend"

Bij de Algemene Begraafplaats in Den Burg en de Georgische begraafplaats aan Zuidhaffel zijn maandag bloemen en kransen gelegd ter nagedachtenis aan de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog.

Burgemeester Michiel Uitdehaag en enkele leden van het 4 en 5 Mei Comité legden bloemen bij de monumenten ‘De Goede Herder’, ‘De Levensboom’ en het ‘Cross of Sacrifice’.

Dat gebeurde bewust in stilte, omdat er als gevolg van de coronacrisis nog geen bijeenkomsten zijn toegestaan. Burgemeester Uitdehaag stelde ter gelegenheid van de herdenking een toespraak op die onderstaand op deze website te lezen is.

Nederland 75 jaar bevrijd

Dit jaar is het 75 jaar geleden dat Nederland bevrijd werd. Een historisch feit waardoor er in 2020 extra aandacht is voor zowel herdenken als vieren. Om vrijheid te vieren is immers eerst onvrijheid – oorlog- nodig.

Op 4 mei herdenken we de oorlogsslachtoffers, waarbij rekening wordt gehouden met de maatregelen die nodig zijn om het coronavirus onder controle te krijgen. We herdenken samen in verbondenheid, ieder met zijn eigen herinneringen en gedachten. Op 5 mei staan we stil bij het einde van de Tweede Wereldoorlog, nu 75 jaar geleden. Texel was het laatste slagveld in Europa, omdat pas op 20 mei 1945 de Canadezen kans zagen de strijdende Georgiërs en Duitsers te ontwapenen.

We staan stil bij het gegeven dat vrijheid nooit vanzelfsprekend is. Vrijheid is kwetsbaar en vraagt verantwoordelijkheid van ons allen, juist nu er een beroep op ons wordt gedaan om goed voor elkaar te zorgen. Wereldwijd zijn er nog steeds mensen op de vlucht voor oorlogen. Ik breng in het bijzonder de vluchtelingenkampen in Griekenland als gevolg van de oorlog in Syrië onder de aandacht, waar ook kinderen zonder ouders verblijven.

Brigitte Hollands (4 en 5 Mei Comité) en burgemeester Uitdehaag bij het Cross of Sacrifice. - Foto Evalien Weterings

Herdenken en vieren op Texel

Net als overal in het land zijn er ook op Texel allerlei activiteiten voorbereid. Deze zouden allemaal plaatsvinden in de periode van 6 april, de start van de opstand van de Georgiërs, tot en met 29 mei. Een aantal activiteiten is doorgegaan maar de meesten zijn aangepast uitgevoerd of vervallen. Van een aantal activiteiten wordt nagegaan of deze in 2021 alsnog i.v.m. 75 jaar vrijheid, georganiseerd kunnen worden.

Ik licht graag toe op welke wijze we invulling geven aan het herdenken en vieren op Texel dit jaar.

Geen herdenkingsbijeenkomst

Er is dit jaar geen herdenkingsbijeenkomst in de Burghtkerk en ook geen rondgang over de begraafplaats.

Op de begraafplaats aan de Kogerstraat zijn vanmiddag vroeg wel bloemen gelegd bij de Geallieerde graven. Ook zijn hier door mij en enkele leden van het 4 en 5 mei comité kransen gelegd bij de monumenten ‘De Goede Herder’, ‘De Levensboom’ en het ‘Cross of Sacrifice’.

De toespraken en gedichten die u anders in de kerk of via de media zou kunnen beluisteren bieden we u nu op schrift aan. Via het digitale lesgeven kon het project om gedichten voor 4 mei te maken toch doorgaan. De gedichten van Julia Klok en Michel van Boven zijn dit jaar uitgekozen om met u te delen.

Ook de bijdrage van onze gastspreker, de heer Gijs van Dijk, en het gedicht van onze eilanddichter Roop kunt u nalezen.

Gijs van Dijk zou dit jaar onze gastspreker zijn. Hij is geboren in 1980 en is sinds 2017 lid van de Tweede Kamerfractie van de PvdA en woont in Den Burg (Texel). Hij houdt zich als Kamerlid bezig met sociale zaken en werkgelegenheid, defensie, financiën, binnenlandse zaken, buitenlandse handel, wonen en rijksdienst en Koninkrijksrelaties.

Eilanddichter Roop is onlangs begonnen aan zijn 2^e termijn als eilanddichter. U heeft al veel gedichten van hem kunnen lezen.

Morten Eschweiler (4 en 5 Mei Comité) en de burgemeester bij De Levensboom. - Foto Evalien Weterings

Jaarthema 2020 Nationaal Comité

Ieder jaar kiest het Nationaal Comité een jaarthema uit dat de basis vormt voor alle toespraken en gedichten. Voor 2020 is dit: Verhalen om nooit te vergeten. Afgelopen februari hield Prinses Mabel hierover een toespraak die begon en eindigde met dit prachtige gedicht van Leo Vroman:

Kom vanavond met verhalen

Hoe de oorlog is verdwenen,

En herhaal ze honderd malen:

Alle malen zal ik wenen.

Prachtige woorden en helemaal waar.

Dit jaar heb ik zelf een aantal verhalen gehoord die voor mij nieuw waren en die indruk op me gemaakt hebben. Bijvoorbeeld het verhaal van de heer Spigt toen de Duitse bezetters kwamen vragen of er onderduikers bij hun waren en de familie doodsbang was of kleine Henk dit zou vertellen of niet. Hij is dit nooit vergeten en misschien is dit wel de reden dat hij het verhaal over de 10 mannen die op 6 april 1945 bij De Mok omkwamen blijft doorvertellen. Ieder jaar worden hun namen genoemd tijdens de bijeenkomst in de kerk op 4 mei. Eens per 5 jaar, bij een lustrumherdenking, worden zij op 6 april herdacht bij het monument wat ter ere van hun bij De Mok staat.

Toen ik onlangs bij Hans Eelman was hoorde ik het verhaal van instrumentenpaneel dat hij een paar maanden terug op de Razende Bol heeft gevonden. Dit paneel bleek te horen bij een toestel dat op 17 december 1942 was opgestegen met als doel de Opel fabrieken in Fallersleben. Onderweg is het toestel neergeschoten door Duitse marine luchtafweer. Het moet tussen Texel en Den Helder zijn neergestort. De bemanningsleden raakten hierbij vermist of kwamen om het leven. Navigator Stanley Holmes kwam hierbij om het leven en spoelde op Texel aan. Hij was toen 29 jaar. Zijn graf staat op de Geallieerde begraafplaats aan de Kogerstraat. Vanmiddag zijn er ook bij zijn graf bloemen gelegd. Door het vinden van het instrumentenpaneel is nu bekend waar het vliegtuig is neergestort en kan dit doorgegeven worden aan de nabestaanden.

Aangepaste bijeenkomsten

Op 6 april bij het monument bij de Joost Dourleinkazerne de Georgische Opstand, aangepast, herdacht. De dorpscommissie van Den Hoorn heeft dit, samen met de heren Spigt, Kortenhoeven en Ran, georganiseerd. In plaats van een openbare bijeenkomst is hier een film opgenomen die u kunt bekijken.

Ook voor ‘Adopteer een Monument’ is een alternatief gezocht. Ieder jaar komen de leerlingen van groep 7 en 8 van de basisscholen uit Den Burg naar de begraafplaats om bloemen te leggen bij de Geallieerde graven. Hiervoor vertelt Hans Bergamin van het 4 en 5 mei comité Texel de leerlingen iets over de begraafplaats, de soorten graven en de slachtoffers. Ook hiervan is een film gemaakt die u kunt bekijken.

Deze films en de verhalen die vanaf januari in de krant verschenen zijn over Texel in en na de oorlog kunt u bekijken en lezen op www.texel.nl (zoeken op 75 jaar bevrijding).

De toespraken en de bijdragen van de leerlingen en de eilanddichter die anders tijdens de herdenkingsbijeenkomst voorgedragen waren kunt u lezen via de diverse media op Texel en op de website www.texel.nl (75 jaar bevrijding). Op deze pagina kunt u ook de hierboven genoemde filmpjes zien, overige digitale activiteiten en de verhalen die vanaf januari in de Texelse Courant verschenen zijn over Texel in en na de oorlog. Allemaal verhalen om nooit te vergeten.

Martin van Daalen (4 en 5 Mei Comité) en de burgemeester op de Georgische begraafplaats. - Foto Evalien Weterings

Samen vlaggen

De activiteiten op 4 en 5 mei vinden dit jaar door de omstandigheden vooral vanuit huis plaats. Daarom vraagt het Nationaal Comité 4 en 5 mei aan heel Nederland om op 4 mei de vlag thuis de hele dag halfstok te hangen ter nagedachtenis van de oorlogsslachtoffers en op 5 mei de vlag uit te steken om de vrijheid uit te dragen en als eerbetoon aan hen die ons 75 jaar geleden hebben bevrijd.

Thuis herdenken op 4 mei

Net als altijd luiden de kerkklokken van 19.40 – 19.58 uur.

Ook wordt, net als anders, tijdens de Nationale Herdenking om 19.58 uur het signaal Taptoe geblazen, gevolgd door twee minuten stilte om 20.00 uur. U kunt dit in huis volgen via radio en TV.

U kunt het in een aantal dorpen ook zelf horen. Op Texel spelen trompettisten het signaal Taptoe vanaf de kerktorens van Den Burg, Den Hoorn en Oosterend. Inwoners worden hierbij van harte uitgenodigd om dit thuis, staande voor huis, te beluisteren en hierna –toch samen- 2 minuten stil te zijn en daarna het Wilhelmus thuis mee te zingen.

Ik geef u ernstig in overweging mee om 20.00 uur niet naar een herdenkingsmonument op Texel te komen. Het is te begrijpen dat sommigen van u dit willen, maar vanwege het voorkomen van de verspreiding van het Coronavirus, is groepsvorming helaas ook op dat bijzondere moment, niet toegestaan.

Laten we met zijn allen blijven nadenken over wat vrijheid voor ons betekent. Juist nu we ervan dat vrijheid niet altijd vanzelfsprekend is. Over hoe we met elkaar samenleven. Wat we zelf nodig hebben en wat we kunnen delen.

Ik dank u voor uw aandacht.

Michiel Uitdehaag, burgemeester van Texel

Eerbetoon voor de slachtoffers bij De Goede Herder. - Foto Evalien Weterings