Pleidooi alternatieve proeflocatie
Het is volgens afspraak, maar als de onderzoekslocatie in Polder Wassenaar na 2025 verdwijnt en er geen alternatief voor terugkomt, is dat een gemiste kans voor Texel. Dat stelt oud-gedeputeerde en voorzitter van Stichting Zilte Zones Bob Verburg.
De onafhankelijke Stichting Zilte Zones (SZZ) waarvan Bob Verburg voorzitter is, faciliteert onderzoek en kleinschalige proeven in Polder Wassenaar naar de randvoorwaarden van zilte teelten in verzilt kustgebied. Juist nu de visserij onder druk staat, de zeespiegel stijgt en landbouwgronden in de kustregio’s onbruikbaar dreigen te worden voor reguliere landbouw, is er behoefte aan alternatieven, vertelt Verburg.
Volgens Verburg is Texel dé bakermat van de mariene aquacultuur in Noord-Nederland en liggen er kansen in deze innovatieve sector om een voortrekkersrol te pakken in de noordelijke regio. “Dan is samenwerking tussen overheid, ondernemers en kennisinstellingen wel een voorwaarde. Net als participatie van visserij-, landbouw- en waddenorganisaties. De Texelse politiek zou daarin het voortouw kunnen nemen”, stelt Verburg. SZZ pleit ook voor substantiële aandacht voor mariene aquacultuur in het hoger onderwijs in Noord-Nederland. Bijvoorbeeld in de vorm van een gerichte 'minor' bij universitaire studies en lespakketten in het mbo.
In 2016 stelde Staatsbosbeheer een klein deel van Polder Wassenaar beschikbaar voor onderzoek naar mariene aquacultuur. In bassins worden natuurlijke condities van het wad (eb en vloed) nagebootst met water uit de Waddenzee. Met een hevel wordt de waterinlaat in de bakken geregeld. In 2018 startte het project 'Brakke Parel', waarin NIOZ-onderzoekers Katja Philippart en Kiki Dethmers onderzochten in hoeverre de condities in tussendijkse gebieden geschikt kunnen zijn voor de commerciële teelt van kokkels.
De eerste resultaten waren volgens de onderzoekers veelbelovend. Daarop voortbordurend zette Wageningen Marine Research in 2022 een volgende stap. Onder leiding van Reinier Nauta werd een natuurgetrouwe kweekmethode ontwikkeld, waarin zeewier, garnalen en kokkels elkaar versterken. In dit onderzoek werken wetenschappers samen met projectpartners uit het bedrijfsleven en de visserijsector. Het onderzoek moet uitwijzen wat er nodig is voor opschaling.
Provincie en gemeente gaven in 2016 een vergunning af voor tien jaar. Daarna wordt het buitenlaboratorium ontmanteld en wordt het gebied teruggegeven aan de natuur. Staatsbosbeheer wil de hele polder, ook de huidige graslanden, herinrichten tot een zilt natuurgebied met een geleidelijke overgang van zilt naar zoet water. Daarvoor is een doorbraak van de dijk nodig, omdat de huidige hevel onvoldoende capaciteit heeft voor de hele polder. Volgens de terreinbeheerder levert dat een uniek broed- en foerageergebied op voor vele vogelsoorten en zullen ook zeldzame planten profiteren van de veranderde condities.
Het vorig jaar gestarte onderzoek is van een beduidend grotere omvang dan de eerste kokkelproeven in 2018. Toen werden zo’n tweehonderd kokkels uitgezet, nu ligt er tweeduizend kilo kokkels in de bassins en zo’n 46 kilo ondermaatse garnalen. Per bassin zijn andere condities ingesteld, zodat uiteindelijk kan worden vastgesteld wat de meest optimale omstandigheden zijn voor kweek in verzilte tussendijkse gebieden.
In 2026 verdwijnt Polder Wassenaar als onderzoekslocatie
Als het de onderzoekers lukt om een blauwdruk te leveren voor een succesvolle kweekmethode van gebiedseigen soorten, kan dat een doorbraak binnen de mariene aquacultuur betekenen. Volgens Verburg biedt dat mogelijk niet alleen economisch perspectief voor boeren en vissers, maar kan het ook bijdragen aan de wereldwijde toenemende vraag naar (eiwitrijk) voedsel.
Maar meer onderzoek is nodig, stelt ook visserij-ondernemer Andre Seinen. Hij is vanaf het begin af aan betrokken bij Polder Wassenaar en levert de kokkels. “Afgelopen zomer hebben we op het wad te maken gehad met massale kokkelsterfte, terwijl er in de polder veel minder doodgingen. Met de proeven moeten we er achter zien te komen hoe wij het beter kunnen doen dan de natuur zelf.” De Texelse kokkelvisser Albert Schagen is minder overtuigd van een mogelijk succes van kokkelteelt op zilte grond. ‘Maar dat betekent niet dat ik er tegen ben. Ik vind het juist goed dat ze dat onderzoek doen. Dat schaadt ons niet en misschien levert het wel wat op.”
Volgens Verburg gebeurt er politiek gezien te weinig om mariene aquacultuur in Noord-Nederland goed op de kaart te zetten. Hij wijst op recente onderzoeken in opdracht van o.a. het Investeringskader Waddengebied dat stelt dat er voor mariene aquacultuur binnen de gestelde randvoorwaarden goede perspectieven zijn voor de teelt van schelpdieren en met name kokkels. "Je hebt ook in de toekomst een fysieke proeflocatie nodig. Polder Wassenaar is de perfecte plek. Zulke locaties zijn er nauwelijks in het Waddengebied, omdat de polder tussen twee dijken ligt. Het is jammer voor zo'n belangrijke ontwikkeling dat we er weg moeten.” Verburg benadrukt dat dit niet nieuw is voor de stichting, maar hoopt dat de Texelse politiek zich ook bij de provincie wil hard maken voor een alternatieve onderzoekslocatie elders op Texel.