Is oud-Texelse Marjan van der E. koelbloedige moordenaar of niet?
'De heks van Anjum – Dader of zondebok'. Het is de titel van een boek over Marjan van der E., de oud-Texelse die in 1997 werd gearresteerd voor een tweevoudige pensionmoord in Anjum. Journalist en auteur Margriet Brandsma dook diep in de materie. Ze sprak met een groot aantal betrokkenen, dook nieuwe feiten op, die een ander licht werpen op de veelbesproken moorden.
Marjan van der E. heeft het boek over zichzelf niet meer kunnen lezen. Ze overleed plotseling in januari 2020, de schrijfster heeft haar daardoor zelf niet kunnen spreken.
Maar ze dook wel diep in haar leven. Marjan van der E. was de dochter van de voormalige rector van de HBS, later de RSG op Texel. Verschillende Texelaars verhalen over haar jeugd. Buurvrouw Juul Swarthof vertelt hoe ze regelmatig een wijntje met haar dronk in De Balcken. Dan ging Marjan biljarten. “Dat kon ze als de beste, ze won van al die kerels. Het was gewoon een tof wijf toen.”
Bouwe Kuipers, “bulderend van het lachen”, over hoe hij in 1998 in NRC Handelsblad vertelde over de seksuele escapades van Marjan. “Als ze dit ziet, maakt zij mij ook dood, dacht ik toen ik het zelf teruglas.”
Ze wordt omschreven als “tof, mooi, een opvallende vrouw met haar blonde haar en blauwe ogen. Ze was slim, kon goed praten en zat nergens mee”. Dat ze mannen om haar vingers wond en de legendarische afterparty’s van Sarasani bezocht.
Ze studeerde biologie aan de Universiteit van Amsterdam. Ze studeert af in limnologie (binnenwateren) en botanie (plantkunde). In Oban, aan de westkust van Schotland, doet ze promotieonderzoek naar plankton en vat het plan op om plankton en oesters te gaan kweken, een wens die ze haar leven lang zal blijven koesteren. Tot promotie komt het niet.
Ze gaat aan de slag als beleidsmedewerker bij het ministerie van Landbouw en Visserij. Na veel conflicten vertrekt ze. Ze verhuist naar het Friese Moddergat. Voor een instituut mag ze daar een opleiding agrarische milieukunde opzetten. Het komt tot spanningen en conflicten en de directie beschuldigt haar van fraude, maar volgens Marjan is het juist de directie die fraudeert.
Conflicten rijgen zich aaneen, ook met de buren en de politie. In Anjum koopt ze een voormalig station en begint er een pension. Op zolder wil ze haar oude droom, een laboratorium voor zeegroenten, realiseren. Uiteindelijk wordt daar geen zeekraal, maar hennep geteeld. Later zou ze verklaren daar zelf niets mee van doen te hebben.
Pension en kwekerij trekken vogels van divers pluimage aan, ook allerlei duistere figuren zwerven er rond. Slot van het liedje is dat er twee mannen worden vermoord. Na een tip vindt de politie hun lichamen op het erf. Eentje onder de grond, het andere onder een dekzeil.
Marjan ontkent, maar wordt toch schuldig bevonden en veroordeeld. In 2012, ze is dan 66, wordt haar tbs-behandeling officieel beëindigd. Maar tot haar dood blijft ze strijden voor haar onschuld. Ze beweert dat ze is gebruikt als zondebok, om anderen buiten schot te houden.
De schrijfster reconstrueert het onderzoek en concludeert dat direct bewijs voor haar schuld nooit is geleverd. Maar was ze daarmee onschuldig? Die vraag blijft onbeantwoord, maar Brandsma denkt wel dat het negatieve beeld dat ze over zichzelf heeft afgeroepen onbewust heeft bijgedragen aan haar veroordeling. Eindconclusie: “De moordenaar is niet met honderd procent zekerheid aan te wijzen. Dat is geen eerherstel voor Marjan. Het roept wel twijfels op over haar veroordeling.”
'De Heks van Anjum', 256 pagina's dik, is te koop voor €13,99.