Wat ik zeggen wou
Wagejot
Terecht vraagt de TC zich afgelopen vrijdag 24 juni af: Roze water in het Wagejot, welke alg? Het korte antwoord op deze vraag is: Oxyrrhis marina. Een alg die dit soort waterverkleuringen ook elders veroorzaakt, zoals in Denemarken en Japan.
Het lange antwoord vergt wat meer uitleg maar is voor iedereen, die bijvoorbeeld sla of Dahlia’s in zijn tuin heeft, te begrijpen. Laten we beginnen met het vergeten van alle genoemde oorzaken zoals warm weer of hoge zoutgehaltes. Deze stammen uit de tijd dat we nog niet wisten dat het Oxyrrhis is.
In 2017 zag ik met de mikroskoop dat het roze water van het Wagejot voor bijna 100% uit Oxyrrhis bestond. En uit de foto van oud-collega Wim Klein Breteler in de krant van vrijdag blijkt dat weer het geval. Maar waar komt dan die roze kleur vandaan? Oxyrrhis is een alg zonder bladgroen, daarom groeit zij door zich te voeden met kleinere algen, en zelfs 25x-kleinere bacteriën en organische soep. Zelf wordt Oxyrrhis weer gegeten door grotere waterorganismen. Zij is onderdeel van de voedselketen in het Wagejot. Onder bepaalde omstandigheden doet Oxyrrhis het echter zo goed dat ze dat ze alleenheerser wordt, zoals in 2017 en in dit jaar. Zijn er dan ook veel kleinere roze algen die tot voedsel dienen? Nee.
Wie sla of Dahlia’s heeft weet dat slakken er dol op zijn. Maar die slakken worden niet groen. Oxhyrrhis wordt ook niet groen. Zij wordt roze door een kleurstof die zij zelf aanmaakt. Net als een familielid van haar: de Zeevonk. Dat is een grotere alg die in het donker flitst: het lichten van de zee. Maar wat velen niet weten is dat de Zeevonk ook dit roze pigment aan kan maken. Hierdoor kleurt de zee af en toe roze, soms tot wel rood aan toe. Ieder jaar is eind mei die roze Zeevonkkleur wel te zien in de NIOZ-haven.
Waarom maken Oxyrrhis en Zeevonk dit roze pigment? Niemand die het weet. Onder welke omstandigheden wordt Oxhyrrhis alleenheerser in het Wagejot? Niemand die het weet. Kan het NIOZ dat niet eens onderzoeken? Ja, dat kan maar dat heeft meer voeten in de aarde dan het op het eerste gezicht lijkt.
Het kostte mij 10 jaar om het wel en wee van de schuimalg Phaeocystis te doorgronden. Voor Oxyrrhis kost het ook tijd. Nodig zijn vele jaren aan gegevens zoals wekelijkse watertemperatuur en lichtinstraling. De roze verkleuring vindt immers niet elk jaar plaats. Sla en Dahlia's groeien niet op pure zandgrond maar moeten bemest worden. Dus ook het voedsel van Oxyrrhis, de kleinere algen, moet gemeten worden. En die kleinere algen hebben weer stikstof, fosfaat en andere voedingsstoffen nodig. Wij halen de slakken met de hand weg uit de tuin, maar welke waterorganismen eten Oxhyrrhis? Ook dat moet onderzocht worden. Als na vele jaren min of meer duidelijk is in welke jaren en onder welke omstandigheden Oxyrrhis goed groeit, de macht overneemt, en de roze kleurstof maakt, dan komt het slotexperiment.
In het laboratorium worden de uit het Wagejot bekende omstandigheden nagebootst. Temperatuur, licht, voedsel en natuurlijk water met Oxyrrhis. Als de onderzoeker van dienst het bij het rechte eind had, dan zal Oxyrrhis het water weer roze kleuren maar nu in een glazen laboratoriumfles. En zij of hij kan dan hopelijk ook verklaren waarom de Roggesloot of het Marsdiep niet af en toe roze is. Ik hoop het nog eens in deze krant te kunnen lezen.
Louis Peperzak,
onderzoeker NIOZ