Jan-Berend Stuut hoogleraar 'Eolische sedimentologie' aan VU
NIOZ-onderzoeker Jan-Berend Stuut uit Den Burg mag zich sinds gisteren hoogleraar noemen van de leerstoel 'Eolische sedimentologie' aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.
Stuut gaat zich op zijn nieuwe hoogleraarspost bezighouden met sediment (zoals zand en stof uit de woestijn) dat door de wind wordt verplaatst. De term 'eolisch' slaat terug op Aeolus, in de Griekse mythologie de bewaker van de winden. Tijdens zijn inaugurele rede - waarmee hij de leerstoel gisteren aanvaardde - ging Stuut in op de rol van rondwaaiend woestijnstof op het klimaat. "Dat speelt een veel grotere rol in ons klimaat dan veel mensen zich realiseren.”
De relatie tussen het stof en klimaat verloopt volgens Stuut voor een belangrijk deel via algen in afgelegen delen van de oceanen. Algen krijgen daar op de oceaan verse voeding die via de stofdeeltjes uit de woestijn door de lucht wordt aangevoerd. Door de aanvoer van verse voeding (bijvoorbeeld ijzer, stikstof en fosfaat) kunnen de algen op de oceaan groeien. Algen leven eveneens van CO2 dat zij uit het water opnemen. Dat betekent: hoe meer algen, hoe meer CO2 zij op de oceaan uit het water halen. Daardoor ontstaat in het water van de oceaan meer ruimte om CO2 op te nemen, waardoor dat niet in de lucht blijft hangen. "Op die manier zorgt vruchtbaar stof, via de groei van algen, voor beperking van het broeikaseffect." Stuut en zijn collega's zijn al sinds 2013 bezig met onderzoek naar de verspreiding van woestijnstof boven de oceaan. Dat gebeurt met behulp van zogeheten stofboeien die tussen Afrika en Zuid-Amerika op de Atlantische Oceaan liggen. Met behulp van die boeien is gemeten dat zand uit de Sahara veel verder over de Atlantische Oceaan wordt geblazen dan voor mogelijk werd gehouden. "Relatief grote zandkorrels uit Afrika, van bijna een halve millimeter groot, komen zelfs halverwege de oceaan terecht."
Op de stofboeien worden binnenkort geavanceerde regenmeters geplaatst voor nader onderzoek naar de rol van regen bij het vervoer van voedingsstoffen via zandkorrels naar de oceaan. "De essentiële voedingsstoffen zoals ijzer, stikstof en fosfaat die aan de minuscule zandkorrels geplakt zitten, zijn op zichzelf niet direct beschikbaar voor algen. Pas als het een tijdje wordt ‘voorgeweekt' in een zoete en vooral relatief zure regendruppel, verandert de chemische vorm in een voor algen bruikbare voedingsstof."