De kant langs
Misleid
“Kunt u me vertellen waar ik zo'n sleuteltje kan vinden om de verwarming te ontluchten?” De dame zag me aan voor een medewerker van de Gamma en keek me vragend aan. Ik keek rond in de schappen, maar moest het antwoord schuldig blijven. “Sorry, ik ben hier ook maar klant. Misschien kunt u het beter vragen aan die meneer daar”, wees ik naar een “echte” medewerker.
De verwarring kwam door de blauwe trui die ik aan had, ongeveer de kleuren van die waarin de mensen van de doe-het-zelf zaak rondlopen. Een begrijpelijk misverstand, aan hun kleren zie je vaak wat voor beroep mensen uitoefenen. Een politieman, soldaat en stewardess aan hun uniform, de brandweerman aan zijn helm, de pastoor aan zijn kazuifel, de kok aan zijn muts, een boer aan zijn overall, de huisarts aan de stethoscoop en ga zo maar door.
Kleding associëren we met een bepaald beroep, dus als we iemand in een bepaald tenue zien rondlopen, is de conclusie al snel getrokken. Boeven in films maken er maar al te vaak gebruik van. In een ziekenhuis trekken ze het pak van een verpleger aan en kunnen ongestoord dood en verderf zaaien en ongezien weer verdwijnen.
Of ze bellen aan in het pak van de loodgieter of elektricien en installeren in een huis stiekem allerlei afluisterapparatuur. Zo doen ze zich voor als brandweerman, politieagent, soldaat, kok, ober, monnik of piloot. Zou het er in het echt ook zo aan toe gaan?
In de virtuele wereld gaat het veel verder. Door een beetje te sleutelen aan het beeld, kun je iemand een ander gezicht geven. Beetje fotoshoppen met de computer en zelfs als je een beetje handig met de camera van je smartphone bent. Dan tover je op je eigen “wriefglaassie” zomaar ander gezicht tevoorschijn. Een beetje dunner, dikker, grote oren, tintje donkerder, een snorretje, andere kleur ogen, een pukkeltje verwijderen of die onderkin laten verdwijnen.
Dat is nog niks vergeleken wat je met Deepfake kunt uithalen met bewegende beelden. Dan bedoel ik niet de doldwaze grappen van Lucky TV, die grappige stemmetjes monteert achter beelden van Willem Alexander, Máxima, Hugo de Jong, Sigrid Kaag en andere VIP’s. Of Andre van Duin met dieren. Dan zie je van een kilometer dat het in elkaar gesleuteld is.
Deepfake gaat veel verder. Met nepbeelden die je met software kunt maken, kun je mensen dingen laten zeggen die hij of zij zelf nooit gezegd zou hebben. Dan kan het zomaar gebeuren dat je denkt dat je via Zoom met iemand zit te praten, het in werkelijkheid iemand heel anders is. Sterk staaltje was het videogesprek dat Nederlandse Kamerleden hadden met Leonid Volkov, een hooggeplaatste medewerker van de Russische oppositieleider Navalny. Alleen was het niet Volkov, maar een grappenmaker.
Bedrog ligt overal op de loer. Vroeger al, maar in de huidige virtuele wereld is het helemaal oppassen geblazen. We worden bestookt met valse mailtjes appjes, SMS's, etc. van boeven die zich voordoen als iemand anders met als doel ons geld af te troggelen. Misleiding waar je als je even niet oplet intrapt. Misschien wel net zo makkelijk als je iemand met een blauwe trui aanziet voor een medewerker van de doe-het-zelf zaak.
Gerard