LTO wil agrarisch kenniscentrum
Kansen, uitdagingen en onzekerheden. Maar ook perspectief voor de Texelse landbouw. Dat is op te maken uit “Vertrouwen is de verbinding van morgen”, het rapport waarin LTO vooruitkijkt. Grote ambitie is het opzetten van een agrarisch kenniscentrum.
De wereld is in beweging en de landbouw moet meebewegen, ook op Texel. Soms tegen wil en dank en tegen de verdrukking in. Letterlijk, want de oppervlakte landbouwgrond die de boeren in gebruik hebben is de laatste tijd met bijna 500 hectare afgenomen naar 6.179 hectare. Dat is inclusief “natuurlijk grasland met hoofdfunctie landbouw”. Heel andere aantallen dan de 8.000 ha die de gemeente in 2015 hanteerde.
Zeer zorgelijk noemt LTO de enorme prijsstijging van landbouwgrond: + 40% in de afgelopen vijf jaar. Er zou al land voor prijzen €80.000,- per ha. of zelfs meer zijn verkocht. De grond op Texel wordt zelfs tot de duurste in Nederland gerekend, terwijl droogtegevoeligheid een stuk hoger is.
Beleggers
“Dit leidt ertoe dat niet de boeren zelf, maar beleggers en verzekeringsmaatschappijen eigenaar van de gronden op ons eiland worden. Dit heeft een negatieve invloed op het werkelijk eigen vermogen van de landbouw op Texel. Bovendien zijn de pachtprijzen vaak dermate hoog dat dit de rendementen van de bedrijven onder druk zet.”
Van de zes kernpunten in de visie staat behoud van elke hectare volwaardige landbouwgrond bovenaan. “Voor een goede vruchtwisseling, behoud van een vruchtbare bodem en biodiversiteit, en variatie in landschap is voldoende grond noodzakelijk. Een harde eis is dat iedere hectare die aan de landbouw wordt onttrokken, gecompenseerd wordt door vervangende grond.”
Afname ook van het aantal agrarische ondernemers op Texel, overigens een landelijke trend. In 20 jaar liep het terug van 263 naar 175, inclusief hobbymatige bedrijven. Naar schatting 145 bedrijven hebben landbouw als hoofdactiviteit. Deze ontwikkeling zet door. Teken aan de wand is dat er momenteel minder jongeren een agrarische opleiding volgen en als boer aan de slag willen. “Het kan zijn dat de generatie bedrijfsopvolgers op dit moment gewoon kleiner is, maar de toenemende hoeveelheid regels en beperkingen kan ook een rol spelen. Verder is het rendement van investeringen in de landbouw laag en zijn de risico’s van de bedrijfsvoering hoog. Bovendien wordt de overnamesom door schaalvergroting zo hoog, dat misschien andere vormen van financiering gerealiseerd moeten worden. Of speelt negatieve beeldvorming een rol?”
Ook onzekerheid omtrent de toekomst speelt een rol. “Uitdagingen op het gebied van stikstofproblematiek, gewasbeschermingsmiddelen, beperken gebruik meststoffen en het verdwijnen van familiebedrijven worden door de overheid niet goed opgepakt. Hierdoor heerst grote onzekerheid in de agrarische sector.”
Prijsstijging landbouwgrond leidt er toe dat niet boeren, maar beleggers het opkopen
Minder bedrijven dus. “Doordat overblijvende bedrijven groter worden, blijft de behoefte aan landbouwgrond gelijk.” De schaalvergroting vergt wel grotere machines, schuren en stallen. “Daarom is flexibiliteit in de grootte van het bouwblok noodzakelijk.”
Tweede kernpunt is dat in de zomer meer zoet water beschikbaar komt. In Eierland is vorig jaar in samenwerking met Acacia en Stichting Zoete Toekomst Texel een een pilot gestart voor een zoetwaterberging in de diepere ondergrond. Er volgt een tweede proef. Bij succes kunnen de mogelijkheden voor uitbreiding worden onderzocht. HHNK verbetert de zoetwaterstand, onder meer door gebruik van slimme stuwen.
Energieneutraal
Derde kernpunt: Landbouw maakt Texel Energieneutraal. Er zijn al de nodige stallen voorzien van zonnepanelen en meer boeren willen dat ook. Maar de beperkte capaciteit van het netwerk zet er een rem op. Zonneweiden vindt de landbouw niet nodig, liever dat de provincie ruimte geeft voor windenergie. De landbouw wordt graag betrokken bij nieuwe initiatieven, zoals energieopslag, waterstof, etc.
Het genereren van meer marktwaarde voor producten staat als kernpunt 4. De landbouw wil daarvoor het “iconische en onderscheidende” imago van Texel inzetten en de mogelijkheden van het toerisme beter benutten. Kaasboerderij Wezenspyk doet dit al decennia. Andere voorbeeld is de start van de korte lokale keten van producten, Schapeneiland Texel, Dapper en I Love Texel. Maar waarom niet een stap verder? Dat bedrijven de krachten bundelen. En hun melk bijvoorbeeld niet meer naar de fabriek sturen, maar onder Texelse vlag samen een zuivelproduct ontwikkelen met landelijke bekendheid.
Technische innovatie is kernpunt 5. Denk onder meer aan de mogelijkheden voor precisielandbouw, robotisering en satellietnavigatie. “De Texelse landbouw zal blijven innoveren. Op gebied van kringloop- en natuurinclusieve landbouw en nieuwe technieken. Denk aan drones, robots, precisielandbouw, automatisering, onkruid- en ziektebestrijding, bemesting en teeltwijzen. “Langzaam zal het werk van de boer veranderen. Flexibeler en minder belastend.”
Landbouw zonder het Texelse schaap is niet voor te stellen. Wereldwijd gewaardeerd om de vleeskwaliteit, en – samen met schapenboeten en tuunwallen – onderdeel van het cultuurlandschap. “Het is daarom van het allergrootste belang hier zuinig op te zijn.” Het werk van de vereniging Schapeneiland Texel, om het vlees beter te vermarkten, geeft tastbare resultaten. Maar de tegengestelde belangen (natuur, cultuur en landbouw) en de problemen voor de schapenhouders in dit gebied, zijn nog steeds niet uit de wereld. “Het is van groot belang dat ondernemers in dit gebied zekerheid wordt geboden.” Maar ook graag voldoende geld beschikbaar voor onderhoud en beheer van tuunwallen en boeten.
Diversiteit aan bedrijven
Bedrijven kennen een grote diversiteit. Gespecialiseerde akkerbouw- en veehouderij- en bollenbedrijven, maar ook combinaties. Ook ondernemers die hun bedrijf verbreed hebben buiten de landbouw. Een boerencamping, logies met ontbijt, huisverkoop, lammetjes knuffelen, zuivelproductie, etc. Sommige neventakken uitgegroeid tot professionele bedrijven met de nodige werkgelegenheid, andere bedrijven hebben het kleinschalig gehouden. “Groot of klein, de toerist beleeft dit als een meerwaarde van ons eiland.” LTO signaleert wel dat agrarische ondernemers die meer met toerisme willen doen nog teveel belemmeringen en beperkingen ondervinden van het huidige beleid. Koudwatervrees? “De toeristische markt is voldoende groot om ook de agrarische sector meer mogelijkheden te kunnen bieden.”
Van grote toegevoegde waarde zijn de zorgboerderijen waar dagbesteding wordt gegeven aan mensen met een verstandelijke beperking, dementie of psychische klachten: De Kamp, Plassendaal en Novalishoeve. LTO ziet, met het oog op de toenemende vergrijzing, meer ruimte voor deze sector. “Uitbreiding van het aanbod zou zeer wenselijk zijn.”
Natuurbeheer
Veel boeren doen ook aan agrarische natuurbeheer. “Weidevogelbeheer, perceelranden en onderhoud van het cultuurhistorisch landschap door de landbouw op Texel zijn een onderdeel van goed rentmeesterschap. LTO is met recht trots op het werk van de Agrarische Natuur- en Landschapsvereniging “De Lieuw”, met wie wij in diverse overlegstructuren partner zijn.
Op de agenda ook kringlooplandbouw, waarbij zo min mogelijk afval vrijkomt en uitstoot van schadelijke stoffen zo beperken en die bijdraagt aan diversiteit en een gezond klimaat. Gesproken wordt ook over “natuurinclusieve landbouw”, waarbij natuurlijke processen beter worden benut. Denk aan stikstofbinding door vlinderbloemigen, waardoor minder kunstmest nodig is. “Het kan alleen succesvol zijn als ondernemers met eventuele aanpassingen een goed inkomen kunnen verdienen en kunnen blijven innoveren.” Het vergt enorme aanpassingen, zoals op gebied van mest, veevoer en export, lange termijnvisie en stimulerende maatregelen van overheidswege.
Agrarisch kenniscentrum
Uitdagende ontwikkelingen, waarbij ook allerlei soorten verbindingen en kruisbestuivingen moeten worden aangegaan. Er leven binnen LTO prille ideeën voor het opzetten van een agrarisch kenniscentrum. Waar educatie- en onderzoekstrajecten worden opgestart en waarbij allerlei instanties, zoals het NIOZ en De Lieuw, studenten, technici, etc. samenwerken.
“Texel, met zijn veelzijdige agrarische sector en duidelijke gebiedsgrenzen, leent zich bij uitstek voor zo’n kenniscentrum. Educatie kan tevens gericht zijn op het verkleinen van de afstand tussen boeren en burgers." Voor realisatie doet LTO nadrukkelijk een beroep op de inzet, creativiteit en assertiviteit van jonge boeren."
Overlast ganzen en ratten
Faunaschade is een steeds grotere bedreiging. “Door het overheidsbeleid zijn de populaties van diverse ganzensoorten en de bruine rat geëxplodeerd. Alle goedbedoelde pogingen om de overlast in te perken, zoals vangacties, eierenprikken, verjagen en afschot zijn een druppel op een gloeiende plaat geweest.”
Frustratie heerst er over dat toezeggingen over het compenseren van faunaschade en de afspraak om de ganzenpopulatie te reduceren tot 500 broedparen niet zijn nagekomen. LTO pleit voor ruimere, nationale regels. Ook een pleidooi dat gemeente en waterschap voor rattenbestrijding actiever aan de slag gaan met nog toegestane methodes.
Gerard Timmerman
