High tech vervangt handwerk in poters
In het bedrijf draaien nu nog twee verwerkingsmethoden naast elkaar. In het oude leeshok sorteren zijn vader Jo Zoetelief en Siem Pieter de Porto (foto onder) de aardappels volgens de traditionele methode: op het oog. Knollen die zijn beschadigd, met een groeischeur, wormstekeligheid, schurft, rhizoctonia of een andere oneffenheid halen ze er tussenuit. Zoetelief doet het inmiddels al 57 jaar en De Porto zit ook al tientallen jaren aan de leesband. Zoetelief sr. (76) gaat het wat rustiger aan doen, De Porto (63) is gestopt met de poterteelt en zat dinsdag voor het laatst aan de band.
Ze krijgen geen opvolgers. Dankzij de nieuwe methode kan Marco het werk waar anders, inclusief hijzelf, drie man voor nodig zijn, voortaan in zijn eentje doen. Spil in de verwerking is een computergestuurde machine van Gejograding, een fabrikant in Friesland. De aardappels worden over draaiende rollen geleid, waarbij van dezelfde knol razendsnel 30 foto’s worden gemaakt. De machine sorteert op grootte en is in staat om goede knollen en knollen die niet aan de gestelde kwaliteit voldoen te scheiden. Er staan naast de machine zes kisten met zes verschillende maat- en kwaliteitssorteringen. Door middel van een stoot met hoge luchtdruk worden de knollen naar de juiste kist gestuurd.
De teler kan de machine zelf zó in te stellen dat alleen de knollen met teveel kwaliteitsgebreken worden verwijderd, niet meer en niet minder. Zoetelief: “Neem wormstekeligheid. Ritnaalden veroorzaken deze kleine gaatjes in de knollen. Een bepaalde mate is toegestaan, maar daarboven niet. Op het oog zie je dat, bij deze machine kun je het instellen.” Hij wijst naar het computerscherm, waar meerdere afbeeldingen van knollen langs komen die zijn aangetast. “Het instellen steekt best krap. Bovendien varieert het per partij. De ene soort aardappels verschilt nu eenmaal van de andere. Die instellingen onthoudt deze machine en je kunt het steeds bijstellen.”
De aanschaf is geen opwelling. “Ik ben in 2014 met Siem Pieter voor het eerst wezen kijken naar zo’n machine en ben de ontwikkeling blijven volgen. Er draaien er nu 25 van, dit is de eerste op Texel.”
Zoetelief is zeer tevreden over het resultaat. “Poters tot 55 mm omtrek brengen 10 procent meer op dan een maat groter. Deze Spunta’s zijn langwerpige knollen en die gaan wat lastig door het gat van een traditionele sorteer. Deze nieuwe sorteer kun je tot de tiende mm instellen en daardoor belanden er 13 procent méér knollen in de duurdere ondermaat (beneden 55 mm). Dat levert dus meer geld op."
Groot voordeel is ook de besparing op arbeid. Handmatig sorteren op kwaliteit is tijdrovend. “Twee man kunnen een ton of 25 à 30 op een dag doen. En dan is er ook nog iemand voor de aan- en afvoer van de aardappels. De nieuwe machine heeft twee rollen en verwerkt twee ton per uur. Als ik ’s morgens wakker wordt, is het eerste wat ik doe de sorteer aanzetten, daarna ontbijten. En voor ik naar bed ga zet ik hem uit. Zo verwerk je ook 25 tot 30 ton op een dag. Ik hoef er zelf niet steeds bij te zijn, het werk gaat automatisch.”
Nieuwe ontwikkeling zoals die van paard naar trekker
Naast de arbeidsbesparing is er nog een voordeel: “Nu mijn vader en Siem Pieter stoppen, heb ik niet zomaar iemand anders gevonden die dit werk goed kan doen. Er komt veel vakmanschap en ervaring bij kijken, je kunt hier niet zomaar iemand neerzetten. En als ik er zelf ga staan, dan kom ik niet aan mijn andere werk toe.”
Zoetelief is goed te spreken over de prestatie van deze machine. Nu nog gehuurd, maar die hoogstwaarschijnlijk blijft bij de firma Zoetelief-Duinker. Een pittige investering, dat wel. “Maar die verdient zich wel terug.” We staan bij een kist verwerkte piepers. Tussen de goede knollen toch nog een enkele afwijkende. Relativerend: “100 procent haal je nooit, ook niet met de hand. Maar dat hoeft ook niet.” Collega-potertelers hebben inmiddels ook een kijkje bij hem genomen. Nieuwsgierig en soms wat sceptisch. “Zo gaat dat met nieuwe ontwikkelingen. Toen ze vroeger de overstap maakten van paard naar trekker was ook niet iedereen direct enthousiast. Moet je nu eens kijken.”
Zoetelief verwerkt in een seizoen zo’n 1200 ton poters bij elkaar, in een week of twaalf tijd sorteren. Daarmee is het werk voor de sorteer nog niet gedaan. “Hier staan nog 450 kisten uien voor Afrika. Ook die kunnen er straks over.”
Gerard Timmerman
