Boerenland gaarkeuken ganzen
Je hoeft geen vogelkenner te zijn om te zien hoe ganzen, ooit een bezienswaardigheid, hier deze winter in groten getale neerstrijken. Alsof het boerenland een gaarkeuken is, komen ze van heinde en verre naar het eiland. Boeren lijden grote schade.
"Ganzen hollen de bieten volledig uit. Dichtbij kun je misschien nog wat actie ondernemen, maar als het wat verder weg is niet. In een perceel bieten in De Eendracht hebben ganzen een tijdje geleden in twee dagen tijd een half bunder opgevreten”, vertelt landbouwer Johannes van Heerwaarden. “Verjagen is een stuk lastiger geworden. Alles wat je doet, linten, poppen of een knalapparaat, het helpt hooguit een paar dagen. Ze zitten er gewoon naast te vreten.”
Schadepost
Het is slechts een voorbeeld. Even verderop bij collega Henk Broekman was het in december ook raak. “ Over drie percelen, verdeeld met een totaal oppervlakte van 30 hectare suikerbieten, waren er bijna vijf ha opgevreten. Een enorme schadepost”, vertelt Jan Koolhof.
Voor wildschade komen boeren normaal gesproken in aanmerking voor compensatie. Overigens niet voor alle kosten. De aanvraag kost bijvoorbeeld €300,-, en het eigen risico van 20 procent wordt in mindering gebracht van het getaxeerde bedrag. Van Heerwaarden: “In 2019 duurde het een heel jaar alvorens we compensatie kregen. In 2020 gingen ze gelukkig wat voortvarender met ons te werk.” Jammer genoeg geldt dit niet voor een ieder die een aanvraag heeft gedaan voor een tegemoetkoming Faunaschade. Er wachten er nog steeds op de bijdrage van het getaxeerde bedrag uit het voorjaar van 2020.
Toen Broekman begin december zijn verzoekschriften voor een bijdrage Faunaschade opstuurde, werd die aanvraag geweigerd. “Voor schade aan knol-, bol- of wortelgewassen die ná 1 december worden geoogst, is geen tegemoetkoming mogelijk. Dit conform de beleidsregels van de provincie. Er zijn verschillende factoren van belang die schade aan de bietenoogst kunnen veroorzaken (natuurlijke omstandigheden en daarmee samenhangend bewaarverlies, vorstschade en de faunaschade), het is in beginsel de verantwoordelijkheid van de teler om het risico op schade te beperken”, meldt gedeputeerde Esther Rommel (Natuur, Landschap, Bodemdaling en Grond) in een toelichting aan landbouworganisatie LTO Texel.
Landbouwers reageerden verontwaardigd. Koolhof: “Het is duidelijk dat de praktijkkennis bij de degenen die dergelijke theoretische voorwaarden stellen ver weg is. Deze voorwaarden stammen nog uit de tijd dat de suikerbieten voor Ouwe Sunderklaas naar de suikerfabriek gingen.
Suikerfabriek langer open
De verwerker van suikerbieten COSUN heeft fabrieken gesloten en is overgegaan naar een langere periode van verwerking. Dit betekent dat de fabrieken tot ver in januari de bieten verwerken. De bietentelers laten de bieten nu langer op het veld staan en nemen de eerder genoemde verantwoordelijkheid. Begin december stond er nog 25 procent van het totaal uitgezaaide oppervlakten in de grond en dat was rond de kerstdagen nog 5 procent. "Je zou verwachten dat de voorwaarden voor faunaschadeaanvraag wordt aangepast. Dus niet.”
Erger dan enkele jaren geleden. Aantallen groter, ze lusten meer en gedrag is anders
Koolhof: "Een teler kan suikerbieten niet beter bewaren dan in de grond. Via onderzoek is gebleken dat wanneer de bieten in een hoop worden bewaard, dit ten koste gaat van het suikergehalte en kilogrammen biet door broei in de hoop. Bijna twee maanden moeten opslaan van suikerbieten kost geld.”
Akkerbouwer Van Heerwaarden wordt er moedeloos van. “Dit keer de bieten, eerder waren het de aardappelen. Na het loofklappen hebben de knollen tijd nodig om af te harden, alvorens we kunnen rooien. Ganzen duiken op een perceel en krauwen de aardappels er uit. Een groot deel belandt tussen de ruggen, die kunnen we niet meer rooien.”
Broekman: “In de wortels kunnen ze ook een ravage aanrichten. Ze duiken ook op ingezaaide percelen graszaad en wintergraan. Daardoor slaat de grond dicht en wordt het een misoogst.”
Kwakkelwinter
Koen van der Meer is jager op Texel en komt geregeld op de landerijen om ganzen te verjagen. “Voorheen had je rotganzen, nu zie je in de winter allerlei soorten. Wat je ziet is dat ganzen, ook door de kwakkelwinter, overal vandaan komen om hier te overwinteren. In de zomer als de jonge ganzen kunnen vliegen komen de grauwe ganzen van Vlieland en Terschelling, waar anders dan hier in het vroege voorjaar geen eieren worden geprikt of geschud, naar Texel om hier te eten. Eerst graszaad en zomergraan later aardappelen, bieten, wortels en wintergraan. En ze zitten ook op het gras, dat door het zachte weer groen en mals blijft."
Verjagen moeilijk
De grauwe gans blijft redelijk stabiel. Brandganzen zijn sterk in opkomst en ook de nijlgans gaat hard omhoog. Daar hebben boeren ook veel last van. De grauwe gans is in de winter beschermd, daar mogen we van november tot februari niet op jagen. Alleen als er schade optreedt. Verjagen met afschot is in de winter best moeilijk. Ik doe het naast mijn werk. Het is snel donker, zodat er weinig tijd overblijft. Nijlganzen zijn het gehele jaar te bejagen. Daarvoor is een machtiging beschikbaar. Schade veroorzaakt door Nijlganzen wordt niet vergoed door het aanvragen van een tegemoetkoming.
Ontheffing
Koolhof: “Er zijn veel te veel ganzen. Kees Dijker telde er in december 72.000. In allerlei soorten, 18.000 grauwe-, 23.000 kol-, 16.000 brand-, 7.500 riet-, 6.500 rot- en 1.500 nijlgans, noem ze maar op. We schieten ze wel, maar vanaf 1 november mag het niet meer met een algemene machtiging, maar moet je bij de provincie per perceel een ontheffing aanvragen. De regeling is veel te ambtelijk geworden. Als boer moet je dan ook nog eens vier vlaggen per hectare, een knalapparaat en noem maar op. En de jager moet er minimaal twee keer in de week heen om te schieten. Zolang de ganzen niet normaal als jachtvogel kunnen worden verjaagd met ondersteunende afschot, zal het probleem van vraatschade alleen maar toenemen.”
Vogelwerkgroep
“72.000 lijken mij er wel erg veel”, zegt Adriaan Dijksen van de Vogelwerkgroep Texel. “Maar er zijn er nu wel on-Tessels veel. Volgens onze tellingen zijn er 13.000 grauwe ganzen op Texel. Dat is al jaren het geval. De 17.000 kolganzen op Texel zijn er wel aanzienlijk meer. Er waren er altijd wel enkele duizenden, maar niet zoveel. Wat we zien is dat ze nu veel jongen hebben meegenomen. Kennelijk hebben ze in het hoge noorden een goed broedseizoen gehad. Waarom ze op Texel zitten? Mogelijk dat de nattigheid meespeelt. Veel land is een soort moeras geworden en dat trekt wellicht aan. De zachte winter kan ook een rol spelen. Als het koud is vliegen ze door meer zuidelijker gebieden. Nu hoeven ze niet verder. Als het gaat vriezen heb je kans dat ze de kolganzen verder vliegen."
Dijksen: "Grauwe ganzen zijn vaste wintergasten. Een deel daarvan broedt hier, zodat er eieren kunnen worden geprikt. Bij kolganzen kan dat niet, die broeden elders. Geldt ook voor de meeste brandganzen. Grauwe ganzen zitten bijvoorbeeld in bieten. Kol- en brandganzen hebben een fijnere snavel, die houden het vooral op gras. Maar ze vliegen wel door elkaar.”
Nieuw beleid nodig
Albert Hooijer van LTO Fauna: “Er moet nieuw beleid komen. De Fauna Beheer Eenheid heeft daarom bij de provincie een nieuw faunabeheerplan ingediend. Dat is nog niet openbaar, maar de bedoeling is wel dat er meer beheerd gaat worden. Meer afschot en meer nestbehandeling (schudden en prikken)."
"Er zijn veel te veel ganzen. Verjagen is nutteloos. Je jaagt ze weg, of naar de buurman of naar de terreinbeheerder. Daar wordt niet of minder ingegrepen. Als de buurman ze verjaagt, zit jij met het probleem. Zo ben je druk met heen en weer jagen."
Citaat uit het nieuwe Beheerplan van Staatsbosbeheer: "Invasieve exoten worden bij aantreffen zo veel mogelijk direct bestreden, dan wel door beheersing verdere verspreiding voorkomen. (...) Hieronder valt ook het verwijderen en voorkomen van vestiging van verwilderde katten of Nijlganzen."
Schade moet terug
Hooijer: "De schade moet terug, in de hele provincie naar €500.000,- op jaarbasis. Nu is de schade aan akkerbouwgewassen in de provincie tot 1 december jaarlijks €9 miljoen. Daarna wordt niet meer uitgekeerd. Dat is een landelijke regeling. Dezelfde afspraken gelden voor de hele provincie, geen onderscheid per regio. Het is een landelijke regeling, daarvoor moeten we ook in overleg met het Interprovinciaal Overleg (IPO).
Er is een regeling voor een tegemoetkoming in de schade. Er wordt een verschil gemaakt tussen de zomer- en de winterschade. In de zomerperiode is de schade het grootst. Als ondernemer schiet je er bij de compensatie behoorlijk bij in. In beginsel wil je die beesten niet op je land. Winterganzen zijn een Europese verplichting. Er is nu winteropvang op grasland van 1 november tot 1 maart. Deze zou je kunnen verkorten. Je kunt je in dat opzicht inderdaad afvragen of het opheffen van Zeeburg als opvanggebied voor ganzen wel zo verstandig is geweest.”
LTO Texel zit volgens voorzitter Arnold Langeveld "bovenop” het ganzenprobleem. Hij wil er zo snel mogelijk over om de tafel met gedeputeerde Esther Rommel . "Bij voorkeur gezamenlijk met de LTO vertegenwoordiger op het fauna dossier Albert Hooijer. Onderwerpen om te bespreken zijn wat mij betreft afhandeling schades, afvoer geschoten en gevangen ganzen. En de vraag: Wat is nu precies de intentie van het ganzen beleid?
Rommel wil in februari in gesprek. “De onderwerpen afvoer geschoten ganzen is ook een onderwerp dat via de FBE (Faunabeheer Eenheid) loopt.”
Gerard Timmerman
