"Redden van goederen van ander"
Jaap Groen uit De Cocksdorp viert dit jaar zijn 40-jarig jubileum als hulpstrandvonder op Texel. Een terugblik op aangespoelde containers vol sigaretten, gestrande schepen en helikopters, de omgang met jutters en toch niet aangespoelde walvissen.
Behoedzaam stuurt Jaap Groen zijn jeep over het strand nabij De Cocksdorp. Het is altijd even opletten waar wel en waar niet over het zand te rijden, ook al is de kust tussen de Slufter en de Schorren voor hem zeker geen onbekend terrein. Al veertig jaar houdt Groen als hulpstrandvonder het noordelijk deel van de Texelse kust in de gaten om zich te ontfermen over aangespoelde goederen zodat deze - als ze nog waarde hebben - terug gaan naar de rechtmatige eigenaar.
Groen was 33 jaar oud toen hij in 1979 werd gevraagd om opvolger te worden van Jaap Reuvers die destijds hulpstrandvonder tussen de Slufter en de Schorren was. Groen leidde destijds camping De Robbenjager en was reserveschipper bij de reddingmaatschappij waardoor hij in de ogen van burgemeester en strandvonder Jo Engelvaart de meest geschikte opvolger was. Groen ging akkoord en legde op 6 januari 1980 de eed af bij Roel de Wit, destijds commissaris van de koningin in Noord-Holland.
Het leidde in veertig jaar tijd tot tal van acties met aangespoeld hout, containers met sigaretten, gestrande schepen en de helikopter die in 2006 aanspoelde op het strand bij paal 28. Meermalen kruiste het pad van Groen ook de paden van dorpsgenoten Sil en Maarten Boon, twee geboren jutters bij uitstek. Groen spreekt tijdens het interview met respect over zijn twee inmiddels overleden dorpsgenoten met de nadruk op het gegeven dat hij er als hulpstrandvonder was om de wet te handhaven. "Sil zocht graag de grenzen op en ik bepaalde ze. Ik heb destijds de eed afgelegd dat ik als hulpstrandvonder voor de spullen van een ander zorg en dan doe ik dat ook. Dat iemand een plankje meeneemt van het strand vind ik niet erg, maar het wordt anders als het om grotere partijen gaat." Zo werd in 1993 een keer een partij van 2,5 kuub hout bij Boon in beslag genomen, waarna hij onomwonden zijn beklag deed en vervolgens vanuit het gemeentehuis repliek kreeg van de administratie van de strandvonderij. In krantenverhalen is terug te lezen dat er echter wederzijds respect was ondanks de eeuwige controverse tussen jutters en strandvonders. Als Sil Boon met mosselen langs de deur ging in De Cocksdorp, ging hij ook langs bij de familie Groen. "We groetten elkaar als we elkaar tegenkwamen en vanuit de KNRM hebben we Sil meermalen geholpen als er wat was."
Sigaretten
Een van de meest bijgebleven acties van de afgelopen veertig jaar is nog altijd het aanspoelen van drie containers met sigaretten op maandag 25 januari 1993. De containers waren in de ochtend overboord geslagen bij de Hamburg Star. Twee spoelden tegen zes uur 's avonds aan bij paal 27 en de derde lag bij de Schorren. "ik stond op dat moment bij Frans Dreessens op de vuurtoren waar we de containers al zagen aan komen drijven." Groen had contact met Wout Stam van de gemeente en met loonbedrijf Van der Star en Nico de Graaf. Zij gingen met shovels naar het strand om de lading uit de containers te halen. De douane was eveneens ter plaatse. "Er zaten 800 dozen met elk 50 sloffen sigaretten in de containers. Een deel van de lading was nat geworden, maar een deel was droog gebleven." De waarde liep in de honderdduizenden guldens. Meyert Boon haalde met zijn kraan één van de containers dezelfde avond nog van het strand, de ander werd tijdelijk dichtgeschoven met zand zodat er de volgende dag verder kon worden gewerkt.
Gestrande Frank Gray had alleen jampotje met geld en was verder werkelijk alles kwijt
Dat was destijds de kans voor Wilco Bergmans, een jutter die in De Eendracht woonde, om zich via een gat in het zand in de container te laten zakken. "Hij kon er daarna alleen niet meer uit, dus hij moest door voorbijgangers uit de container worden geholpen. Ik kwam hem daarna tegen op het strand met zijn broekspijpen vol sigaretten die deels nat waren. Ik heb hem gezegd dat hij weg moest wezen. 's Avonds zat hij in het Journaal met grote verhalen dat hij de strandvonder te slim af was geweest. Voor mezelf wist ik op dat moment wel beter." Een deel van de lading was los op het strand terecht gekomen en daar werd toegestaan dat mensen aangespoelde sigaretten meenamen.
Samen met hulpstrandvonder Maarten Jan Boon uit De Koog zorgde hij in er 1993 eveneens voor dat een Duitse mijnheer een grammofoonspeler terugkreeg. De grammofoon zat in een postzak die ook bij de Hamburg Star overboord was geslagen. De hoorn ontbrak, maar tot verrassing van alles en iedereen zat die in een paar postzakken die Boon op zijn gedeelte van het strand terugvond. De beste man was harstikke blij dat zijn zending naar een paar mensen in Australië alsnog gered was. "Met Maarten Jan kon ik ook goed samenwerken, we hielden elkaar altijd op de hoogte als er iets aanspoelde."
Cigaro
Een ander voorval dat indruk maakte, was het vergaan van de Cigaro op 13 september 1999 op de Eierlandsche Gronden. Aan boord was de 69-jarige Frank Gray, een Engelse timmerman, die al zo'n dertig jaar met zijn boot rond de wereld reisde. Ter hoogte van Texel moest hij uitwijken waarna hij in de problemen kwam. De KNRM bracht Gray bijtijds in veiligheid, maar zijn schip verging waardoor hij werkelijk alles kwijt raakte. "Hij had alleen nog een jampotje met wat geld erin. Ik heb toen een algemene oproep gedaan om alles wat van hem aanspoelde bij hem terug te brengen, waardoor hij nog wat terug had, waaronder een aantal houten fluiten die hij zelf had gemaakt."
De herinneringen gaan ook terug het Duitse zeiljacht Molli dat op 30 oktober 1989 tijdens een zware storm strandde bij paal 28. De drie bemanningsleden werden door de hulpdiensten met een helikopter in veiligheid gebracht. Groen zorgde er later samen met mensen van de gemeente voor dat het gestrande jacht werd geborgen en terug kwam bij de eigenaars. "Het vervoer op het strand moest heel zorgvuldig gebeuren. Meyert Boon haalde de caravan van zijn vrouw leeg en gebruikte alle kussens om de Molli zo voorzichtig mogelijk van het strand te halen. Het is allemaal goed verlopen."
Woensdag 22 november 2006 was de dag dat er een helikopter aanspoelde op het strand bij paal 28. De Super Puma van Bristow Helikopters uit Aberdeen had 's nachts op zee een voorzorgslanding gemaakt, waarna de zeventien bemanningsleden in veiligheid waren gebracht. "Ik had het gevolgd en dan ga je er vanuit dat de helikopter gezonken is. 's Morgens vroeg kreeg ik een telefoontje dat hij hier op strand lag." Twee jaar geleden leek het even spannend te worden toen op 1 januari 2019 de containers bij de MSC Zoe overboord gingen, maar de Texelse kust bleef van een hoop ellende gespaard. Op basis van de eigen navigatieapparatuur, de stroming en de wind had Groen al vrij snel berekend dat Texel de dans zou ontspringen. Er spoelden uiteindelijk alleen wat jassen, leidingen en fleecedekens aan. "De ervaring leert dat er vooral bij Petten spullen overboord moeten gaan, willen ze op Texel aanspoelen."
Dieren
Met dieren heeft Groen niet vaak te maken gehad. "Wel was er ooit een melding van de vuurtoren dat er twee walvissen op de Eierlandsche Gronden zouden zijn gestrand. Ik vroeg of ze niet per ongeluk de restanten van een wrak aanzagen voor twee walvissen, maar het waren volgens de vuurtoren echt twee walvissen. Erheen natuurlijk en ook Gerrit de Haan van het Texels Museum was gewaarschuwd en die kwam al met een matras, zodat die om de staart van de walvissen gedaan kon worden. Nou ja, het waren dus toch de restanten van een wrak die bloot lagen." Groen had wel een keer een levende dolfijn die via SOS Dolfijn naar de opvang van het Dolfinarium in Harderwijk ging. "Het kost een paar centen, maar het is wel goed om te zien hoe ze met de dieren omgaan. Beter dan wanneer je ze op het strand laat liggen zoals dat vroeger soms nog gebeurde." De gevonden dolfijn werd vernoemd naar zijn vrouw Sienke.
Doorgaan
"Verder is het door de jaren heen veelal hout geweest dat aanspoelde op het strand en ook wel eens lichtboeien die op zee waren losgeslagen. Die haalde Marcel Bakker dan weer van het strand." Volgens Groen was het in de praktijk inderdaad praktisch dat hij zowel voor de KNRM als de strandvonderij actief was. "Het is allebei redden. Bij de KNRM red je mensen en bij de strandvonderij red je goederen. Ik hoop het ook nog een tijdje te kunnen blijven doen zolang de gezondheid het toelaat. Gelukkig staan we elkaar als hulpstrandvonders bij als er wat is en kunnen we een beroep doen op elkaar als het nodig is."
Jeroen van Hattum
