Na 45 jaar zet Piet
definitief voet aan wal
Piet Zandee (63) uit Oudeschild heeft afgelopen week na 45 jaar afscheid genomen van de TX36 Jan van Toon van firma VisVis B.V. van Jaap en Jan van der Vis. "Ik had dit afscheid niet verwacht, al was ik wel verbaasd dat Marja belde hoe laat ik binnenkwam, normaal is ze aan het werk. Ik vind het prachtig." Aan boord spraken we de visserman uitgebreid over het vak en zijn nieuwe uitdaging, want met pensioen gaat hij nog niet.
Zes jaar was Piet toen hij voor het eerst meevoer met een Noorzeekotter, negen jaar later werd hij officieel visserman. In 1973 trad hij in dienst op de TX17 Adriana, in 1974 en 1975 werkte hij op de TX56 en vanaf december 1975 bij Van der Vis op de TX63 en de TX36. In 2000 werkte hij kortstondig op de TX19. "Jaap had toen de kotter aan het begin van het jaar verkocht, maar het bedrijf bleef me trekken. Toen er in oktober een nieuw schip kwam, ben ik teruggegaan. De familie Van der Vis is als familie voor me, zeker toen de oude baas ook nog leefde. Het doet me nu ook echt wat om afscheid te nemen. De afgelopen 45 jaar ben ik meer op zee geweest dan bij mijn vrouw Marja en mijn kinderen, Pieter en Mandy. Met Jaap ('Sum' van der Vis red.) heb ik aan een half woord genoeg, met Martin Visser ook trouwens. Je kent elkaar al zo lang en je hebt lief en leed gedeeld. Als er een feestje was, was je er en als er verdriet was, deelde je dat ook."
We praten met Piet in de kombuis van het schip, even weg van de gezelligheid aan boord. "Het is wel anders dan vroeger. Nu gaat het constant door, maar er is ook veel meer luxe. Dat begint met het feit dat er overal verwarming aan boord is, maar wat te denken van de vissorteermachine. Vroeger werden de netten geleegd en dan moest je op de tast de juiste vissen maar uit de vangst grabbelen. Dat is nu wel anders. Bovendien sta je nu beschut. Vroeger stond je zonder overkapping op dek en dan wilde de schipper de kotter ook nog wel eens op de wind leggen, dat was geen pretje kan ik je vertellen. Tegenwoordig kun je allemaal douchen aan boord, dat was toen ik begon niet zo. Als je geluk had één keer in de week. Het water dat er was, was namelijk nodig voor het ijs voor de vis. Niet dat we smerige jongens waren hoor, zeker niet. Maar de mogelijkheden waren er gewoon niet. Toch heb ik er nooit een seconde over getwijfeld om wat anders te gaan doen. De zee is vrijheid."
In de 45 jaar op zee maakte hij veel mee, met hoogte- en dieptepunten. Een van de gebeurtenissen die menig Texelaar zich zal herinneren, is die van vrijdagochtend 24 januari 1986. Op weg naar huis ligt het grootste deel van de bemanning te slapen - op de wachtmannen na - als men om acht uur ruw gewekt wordt door een enorme klap. De TX36 is midden op de Noordzee in aanvaring gekomen met de Griekse tanker 'New Orleans'. "Je schrikt je wezenloos. Eerst probeer je erachter te komen wat er is gebeurd en daarna ben je eerst met jezelf, de bemanning en het schip bezig. Hoe groot is de schade, kun je blijven varen, zijn er gewonden? Dat maakt echt diepe indruk, nog steeds. Maar we hoeven niet weer die hele aanvaring in de krant te hebben. Het is gelukkig goed afgelopen", vertelt de visserman die er nog altijd niet al te graag over praat.
Iedere dag douchen was er vroeger niet bij
Gelukkig zijn er ook heel veel mooie dingen om op terug te kijken. Aan boord van de schepen van Van der Vis is er altijd aandacht voor innovatie. Eerst met de vleugelkettingen, 'de sumwing', daarna de puls, waarbij de vis van de bodem wordt gehaald met kleine elektronische schokjes, zodat er weinig tot geen bodemberoering is. Grote voordelen zijn dat de zeebodem niet wordt aangetast en dat er veel minder brandstof wordt verbruikt.
Pionieren
"Dat was pionieren hoor, dat vogel je niet even uit. Er waren altijd aanpassingen nodig. Ook aan de netten, daar was ik altijd wel bij betrokken. Netten zijn altijd mijn passie geweest. Of het nu op de wal is of aan boord. Als je aan het vissen bent, zijn er regelmatig reparaties nodig aan de netten. Ik heb dat altijd prachtig gevonden en dat vind ik nog steeds."
"Er blijft altijd behoefte aan vis"
Een makkelijk bestaan is het zeemansleven niet, onzekerheid lag vaak op de loer. Op dit moment spelen er talloze zaken. De op tong vissende kotter vist vooral in Britse wateren, hetgeen een probleem kan opleveren als onderhandelingen over handelsafspraken tussen Groot-Brittannië naar aanleiding van de Brexit verkeerd uitpakken. Daarnaast werd een harde streep gezet door de puls, toch het kindje van de TX36 - ze waren de eerste. Alsof er nog niet genoeg bedreigingen voor het visserijleven zijn, neemt het aantal windmolens op zee toe en worden er steeds meer gebieden afgesloten.
"Tja, dat is ook een hoop politiek. Het is natuurlijk zonde dat zo'n prachtige, milieuvriendelijke methode, vanwege politiek overboord wordt gegooid. Ik denk wel dat er over een paar jaar alsnog weer wat ruimte komt. En ik hoop het, want het is de mooiste techniek die er is. Maar nu moet er eerst geschakeld worden", stelt Piet.
Toen hij begon lagen er een kleine veertig kotters in de haven, nu liggen er nog acht Noordzeekotters. Bang dat de visserij helemaal verdwijnt is hij echter niet. "Er blijft altijd behoefte aan vis. Daar ben ik van overtuigd."
Marja en de kinderen
Als hij drie jaar op zee is, leert hij zijn Marja kennen, hij is dan pas achttien. Als hij twintig is trouwen ze. "Ja, ik was er vroeg bij. Marja wist waaraan ze begon en heeft er ook nooit een probleem van gemaakt. Het was vier weken op en dan een weekje thuis." Contact is er in die tijd amper. "Dat ging via de scheepsradio, maar dat was alleen voor zeer bijzondere gevallen. Dus eigenlijk sprak je elkaar niet."
Op zee is het ritme van de visserman iets anders dan men met een reguliere baan is gewend. Twee uur werken, één uur slapen is het devies. Piet moet kostelijk lachen als gevraagd wordt hoe dat gaat met het veranderende ritme als hij thuis is. "Ja, dat gaat één nacht goed. Daarna is het mis. Dat zal wel even wennen worden de komende periode."
Op zijn 33-ste wordt Piet vader van de tweeling Pieter en Mandy. "Vanaf dat moment ga je anders de zee op. Je bent meer met je gedachten bij je vrouw en je kinderen. Men moet dat niet vergeten he! Bij een visserman zorgt de vrouw voor de kinderen. Als er thuis iets is, zit jij op zee en staat zij er alleen voor. Marja heeft dat geweldig gedaan. Voor de kinderen is het altijd vanzelfsprekend geweest, ze wisten niet beter."
Nettenschuur
Het zeemansleven van Piet zit erop, hij is visserman af. Toch is het voor hem geen reden om met pensioen te gaan. "Ik kon nu aan de slag in de nettenschuur van de familie Vonk en zoals ik al vertelde zijn de netten altijd mijn passie geweest, ik vind dat prachtig. Als de TX1 straks binnenloopt, is er ook aan boord weer veel te doen. Op die manier ben je ook weer gewoon onderdeel van de bemanning."
Zelfs als Piet wel met pensioen was geweest, zou men niet van hem af zijn op de haven. "Ik ben een echte Skiller, de haven is mijn leven. Altijd als ik thuis was en mij even verveelde, liep ik toch weer op de haven rond. Daar is altijd wat te beleven."
Woensdag 26 november stapte Piet voor de laatste keer aan wal als bemanningslid van de TX36. Hij werd toegesproken door Jaap die enkel lovende woorden over had voor 'zijn' visserman. "Dit was een prachtig afscheid, maandag begin ik aan mijn nieuwe klus."
Job Schepers
