De Krim blijft zich na vijftig jaar nog steeds ontwikkelen
Een initiatief van 27 inwoners van De Cocksdorp leidde tot het oprichten van Exploitatie Maatschappij De Krim in 1970. Dit jaar viert De Krim, inmiddels veruit de grootste logiesverstrekker van het eiland, haar vijftigste verjaardag. Het had een groots feest moeten worden, maar het verhaal is bekend. Wel verscheen een 251 pagina's tellend jubileumboek.
"Ondergetekenden, inwoners van Eierland, wenden zich tot U, uit hoofde van een door hen aan te gane combinatie of andere rechtspersoonlijkheid als gegadigden voor de aankoop van de 10 Ha recreatiefgrond aan de Duinweg te De Cocksdorp deel uitmakend van het Krimplan. Zij stellen zich ten doel dit terrein voor recreatiedoeleinden te exploiteren en daardoor de bestaansmogelijkheden van de inwoners van Texel en van Eierland in het bijzonder te vergroten", schrijven de 27 'founding fathers' op initiatief van huisarts Roelf Siebinga op 23 juli 1969 in een brief aan het gemeentebestuur.
De contouren van recreatie waren reeds zichtbaar op het terrein dat nu niet meer weg te denken is uit de Texelse toerismesector. De gemeente had plannen om de economie op het noorden van het eiland een impuls te geven en kocht hier 10 hectare land aan. De gemeente gunde de exploitatie aan Stichting Sociaal Toerisme Texel (later RST). Die mocht, vooruitlopend op de plannen, alvast een noodcamping beginnen. In 1966 verbleven er 4.182 bezoekers en in 1968 zelfs 20.755.
Maar de plannen van de gemeente en de NV Coördinatiebouw - eigenaar van 36 aangrenzende hectaren - werden nooit ten uitvoer gebracht door de tussenkomt van de inwoners van De Cocksdorp. Op 31 december 1970 is de NV Exploitatiemaatschappij De Krim (EMK) een feit. De gemeente heeft weinig vertrouwen in de kredietwaardigheid van de EMK en wil de grond niet verkopen, maar slechts in erfpacht uitgeven. Voor de tien hectare betaalt de EMK dat jaar ƒ8.300,- (omgerekend bijna €3.800,-). Geen koopje. Ter vergelijking, de RST betaalde slechts ƒ20.000,- voor honderd hectare. Dat De Krim is wat het is in 2020, hadden de oprichters vast niet durven dromen toen ze aan het avontuur begonnen.
Van klein naar groot
Wat begint met een kale vlakte met een toiletgebouw en een seizoen dat duurde van half mei tot half september, is uitgegroeid tot een bedrijf dat in 2019 1.546.000 gastenovernachtingen telde en dat beschikt over 13.289 vergunde slaapplaatsen op negen locaties. Een ontwikkeling die gaandeweg plaatsvindt en waarbij een belangrijke taak is weggelegd voor Martin Warnaar, die in 1976 aantreedt als directeur én beheerder. Hij krijgt de taak om van de camping een volwaardig vakantiecentrum te maken 'met alle voorzieningen die daarbij horen'. Samen met zijn vrouw Joke is hij tevens verantwoordelijk voor het reilen en zeilen van de camping. Ze kopen een stacaravan zodat ze dag en nacht op de camping kunnen zijn, de beheerderswoning van zijn voorganger wordt kantoor.
Binnen de horeca, retail en aanverwante branches is de stilstand best zorgelijk
Amateurisme viert in die dagen nog hoogtij op de camping, iets waarmee Warnaar korte metten maakt. Zo is één van de eerste dingen die hij regelt een beter en veiliger elektriciteitsnetwerk en ook in de jaren erna wordt er flink geïnvesteerd in onder meer een groot, nieuw toiletgebouw dat verwarmd is en aparte wascabines voor vrouwen. Ook aan de mindervaliden is gedacht.
Warnaar wil meer ruimte maken voor gezinnen en daarom komt er ook een kinderboerderij. Jongeren zijn nog welkom, maar zij die voor geluidsoverlast zorgen worden zonder pardon - desnoods met hulp van de politie - van het terrein verwijderd. Alle investeringen betekenen dat de aandeelhouders jarenlang geen dividend krijgen. Vanaf 1975 gaat alle winst terug in het bedrijf, pas in 1988 is er weer sprake van dividend.
Warnaar vertelt in het jubileumboek dat het in het begin overleven was: "Met hooguit een paar uurtjes nachtrust was ik samen met mijn vrouw Joke 24 uur per etmaal in de weer om de tent rustig te houden. Op De Krim kwamen veel jongeren. Er werd aardig gedronken. Dat leidde soms tot explosieve situaties. Ik heb veel gehad aan een portofoon, die vaak nergens mee was verbonden. Als het te dreigend werd zei ik in dat ding: 'politie-assistentie lijkt mij niet nodig. Ik ga eerst even met deze jongens praten.' Dat hielp."
Professionalisering
Onder leiding van Warnaar ontstaat de basis voor De Krim zoals we die vandaag de dag nog kennen. Zo worden er in de jaren '70 bomen geplant, komt er een goede ontsluiting via de Postweg, een tweede toiletgebouw, wordt er 7,5 hectare gereedgemaakt als kampeer- en stacaravanterrein. In 1984 wordt het bestemmingsplan De Krim van kracht dat ruimte biedt om honderd nieuwe stacaravans te plaatsen of bungalows te bouwen. Vijftien jaar na de start volgt in 1985 dan eindelijk de officiële opening. Gedeputeerde Wim van Gelder komt op 15 juni van dat jaar naar Texel. De Krim is nu officieel een camping met onder meer een receptiegebouw, een horecabedrijf, een werkplaats, een kampwinkel, een fietscrossbaan, een tennisbaan en een midgetgolfbaan. Een zwembad zit er nog niet bij. In het boek staat daarover: "Voor de EMK is de aanleg op dat moment een te grote investering. Warnaar bepleit een jaar uitstel van de verplichting. Ondertussen wil hij wel alvast de camping met vijf hectare uitbreiden. De geplande bungalows mogen worden omgezet in standplaatsen voor caravans."
Eerste bungalows
In 1986 worden de eerste vakantiebungalows op De Krim gebouwd. De omzet van De Krim verdubbelt in de vijf jaar daarna van f5 miljoen naar f10 miljoen. De winst groeit niet mee. Er wordt veel geïnvesteerd. In 1986 wordt ook het verwarmde buitenzwembad geopend. Na een lange aanloop, weet Warnaar er voor te zorgen dat er vanaf 28 juni gezwommen kan worden in een luxe buitenbad. De eerste bungalows worden in twee golven gebouwd. De eerste reeks kreeg de naam 'Residentie Texel' en de tweede serie - witte bungalows - kwam in 'Villapark Texel'. In juni 1987 worden de eerste 152 bungalows opgeleverd.
De Krim breidt uit
Waar de oorsprong van De Krim op het hoge noorden van het eiland ligt, reikt de invloed van het vakantiepark al veel verder. De vlag van De Krim wappert nu op bijna alle hoeken van het eiland. Camping De Krim wordt in 1987 Vakantiecentrum De Krim en men gaat over van seizoenbedrijf naar jaarbedrijf. In 1990 sluit de EMK een overeenkomst voor de bouw van Residentie Californië aan de Californiëweg nabij De Koog met 65 appartementen en acht villa's voor particulieren. De verhuur komt in handen van De Krim. De eerste stappen buiten de eigen poort zijn een feit.
De golfdroom van Warnaar
Ondertussen droomt Warnaar al jaren van een golfbaan met negen holes bij De Krim. Het wil niet vlotten, met de locatie als grootste probleem. Gedeputeerde Staten ziet niets in de Hanenplas, terwijl dit voor zowel de gemeente als De Krim de droomlocatie is.
Alles valt samen in - misschien wel - het droomjaar 1995. In dit jaar wordt het nieuwe centrum van De Krim in gebruik genomen met onder meer theater De Kiekendief, een restaurant, een bowlingbaan, sportvoorzieningen en nog veel meer. In september kan bovendien eindelijk worden begonnen met de aanleg van de 9-holes golfbaan, het geduld en doorzettingsvermogen van Warnaar zijn beloond. In deze krant zegt Warnaar daarover: "Het wordt een stuk natuurgebied waar je ook golf kunt spelen. Geef je ondernemers de ruimte, dan wordt het een rotzooitje. Tegengas is nodig van natuur- en andere verenigingen. Boeren, ondernemers en natuurbeheer moeten samenwerken. Dat deden we. Daardoor was het mogelijk een golfbaan in het grensgebied met de duinen aan te leggen."
Wie de golfbaan kent, kan vaststellen dat Warnaar woord heeft gehouden. Als laatste kunststukje spreekt hij de wens uit om door te groeien naar achttien holes. Dat mag zijn opvolger gaan doen. Warnaar kondigt zijn afscheid aan en vertrekt in 2003. De goedkeuring voor de plannen ligt er, de benodigde grond is aangekocht. De golfbaan heeft anno 2020 achttien holes en golfers kozen De Texelse als nummer 12 van 287 Nederlandse golfbanen. Een knappe prestatie, zeker gezien de lastige windomstandigheden waarmee men op Texel nogal eens te maken heeft. Tussen de golfers huppelen konijnen, hangen kasten voor roofvogels, zijn diverse weidevogels te gast en ook de lepelaar komt regelmatig een kijkje nemen.
Een nieuw tijdperk
Maar liefst 160 personen reageren op de vacature ter opvolging van Martin Warnaar, waar een sollicitatiecommissie tien personen uit selecteert. Iwan Groothuis wordt door de aandeelhouders unaniem gekozen als nieuwe grote man. Paul Krugers - op dat moment president-commissaris - noemt Groothuis de juist man op de juiste plaats. In deze krant stelt hij: "Iemand die enthousiasme en power uitstraalt."
Groothuis blijkt in de jaren die volgen een gedreven directeur met een aantal doelen voor ogen. Daarnaast is de directeur benaderbaar en zorgt hij ervoor dat De Krim zijn maatschappelijke betrokkenheid blijft tonen. Recente voorbeelden daarvan zijn investeringen in het dorpshuis van De Cocksdorp en de realisatie van een kinderopvang. Maar ook wanneer men met Groothuis over één van 'zijn' parken loopt, zal zijn oog voor detail opvallen. Zo stopt hij tijdens een interview een keer het gesprek. Er ligt een tegel scheef en er wordt direct gebeld om dit op te lossen. "Het moet er wel knap uitzien. Dit is geen gezicht", moppert hij.
Entree
Groothuis treft bij zijn aantreden een park aan dat een opfrisser kan gebruiken. Een volgende stap in de professionalisering van De Krim wordt gezet. De entree oogt niet aantrekkelijk, een doorn in het oog van Groothuis. "Het was kaal en grijs en er stonden vier telefooncellen, waarvan maar eentje het nog deed", vat hij samen in het jubileumboek.
Het tekent de beginperiode van Iwan Groothuis. Er ligt een rapport 'Fundament voor de toekomst van De Krim'. Iwan neemt het tot zich en haalt eruit wat hij kan gebruiken. Hij gaat echter vooral zijn eigen weg. In zijn eerste jaar wordt de tennisbaan direct omgebouwd tot speelparadijs. Niet alleen voor de parkgasten, ook voor Texelaars. Menig Texels ouder weet de speelhal op een druilerige dag dan ook te vinden met het jonge kroost. In 2019 wordt het speelparadijs nogmaals grondig verbouwd.
In de beginweken doet hij vooral een grondige oriëntatie. In het boek haalt hij herinneringen op. "Ik heb goed om me heen gekeken. Daarbij constateerde ik nogal wat achterstallig onderhoud. In die begintijd woonde ik nog alleen, mijn gezin kwam pas in de zomervakantie. Elke avond ging ik uit eten, heel vaak op het park zelf, in restaurant De Waddentuin. Ik moest dan eerst testen of de tafel wel stevig stond en de stoel niet aan vervanging toe was. Het was allemaal nogal versleten. Gelukkig was het eten wel goed."
Zodoende komt Groothuis tot de conclusie dat de centrale voorzieningen aan een grondige renovatie toe zijn. "Tegenwoordig valt dan vaak het woord beleving. We waren een van de eerste vakantieparken waar we dit in al onze ontwikkelingen op grote schaal hebben toegepast. Niet alleen voor de buitenzijde, met de gevelstructuur en het creëren van een centraal plein, maar zeker ook bij het opknappen van de receptie, de restaurants en 't Paviljoens en bij alle nieuwe faciliteiten, zoals de buitenspeelplaats, de midgetgolf, het toenmalige doolhof en de speelboot", vertelt Groothuis in het boek. Ik heb na mijn studie een aantal jaar gewerkt bij Disney in Parijs en heb daar natuurlijk veel ervaring opgedaan wat betreft het invoeren van beleving in de bedrijfsvoering. Ik werkte in de hotelsector en heb getracht de recreatiesector meer richting de kwaliteit van de hotelsector te laten bewegen. Kwaliteit en continuïteit hebben altijd centraal gestaan bij al onze beslissingen."
De overnames
Kenmerkend aan de zeventien jaar met Iwan Groothuis zijn ook de overnames en een kwaliteitsslag. Op de thuisbasis betekent dit onder meer de komst van de familievilla's. Buiten het eigen terrein wordt het aantal slaapplaatsen flink opgeschroefd met de overnames van Bungalowpark 't Hoogeland in 2008, Hotel Molenbos in 2011, tien bungalows aan de Pelikaanweg in 2012 en de fusie met Texelcampings in 2015 (Om de Noord, De Shelter, Loodsmansduin en Kogerstrand), nadat er al een samenwerking was gestart in 2013.
De overname van Texelcampings is de laatste grote overname, maar daarmee is het niet klaar. Ook op deze locaties wordt de kwaliteitsslag doorgevoerd, campingplaatsen worden behouden. Op De Shelter, Loodsmansduin, Kogerstrand en De Krim is het tot op de dag van vandaag nog steeds mogelijk om ouderwets te kamperen. Wel zijn er nu mogelijkheden voor mensen die alle luxe willen. Daarnaast doet ook glamping zijn intreden. Bij aankomst staat de tent er al, voorzien van alle gemakken. Voor hen die wel willen kamperen, maar geen zin hebben aan gehannes.
Grote projecten
In het boek een apart hoofdstuk voor 'Grote projecten' en daarvan heeft De Krim er in de loop der jaren nogal wat gehad. In de recente geschiedenis zijn dat de uitbreiding van de golfbaan van negen naar achttien holes, de realisatie van het nieuwe zwembad, de bouw van de evenementenhal en de luxe villa's in De Koog op de plek van Om de Noord. Dit jaar werd als voorlopig laatste spektakelstukje de nieuwe kinderboerderij geopend. Op Groothuisiaanse wijze wist hij ook hier een waar mediaspektakel van te maken. Alles wordt in beeld gebracht door SBS 6 met aandacht voor lokale partners zoals Staatsbosbeheer, de Texelse Courant en medewerkers van De Krim. Zelf blijft Groothuis veel uit beeld. Hij pakt zijn moment bij de opening.
De tweede fase van de golfbaan leek geëffend bij het vertrek van Warnaar. Maar zo moeilijk als het eerste deel, blijkt ook het tweede. De ene na de andere hobbel doemde op. In het boek blikt Groothuis terug. "Staatsbosbeheer, provincie, het hoogheemraadschap, de Regionale Uitvoeringsdienst, allemaal hadden ze er iets over te zeggen. Daarnaast had je nog particulieren en bedrijven in de omgeving. Zo wilde een bollenteler weten welke invloed de verandering van de grondwaterstand op zijn gewassen zou hebben. Een begrijpelijke vraag, maar daarop heb je niet binnen drie dagen een antwoord. En dan had je nog de strubbelingen tussen tussen Staatsbosbeheer en de voormalige pachter van de grond. Die liepen uit op een rechtszaak. Daarin waren wij geen partij, maar ze hadden wel een vertragende invloed op het proces."
Op 5 juni 2014 wordt de uitgebreide golfbaan alsnog heropend. Martin Warnaar en Iwan Groothuis verrichten de opening, zij waren het immers die aan de bakermat van dit succes stonden. Eerstgenoemde krijgt zijn eigen bankje op de golfbaan.
Discoglijbaan
In 2017 wordt het nieuwe zwembad geopend. Net als de golfbaan geen proces van enkele maanden. Er wordt lang tegenaan gehikt. Het oude is te klein, voor het nieuwe niet veel ruimte. Uiteindelijk kiest men voor een zwembad met een capaciteit van vierhonderd personen. Topattractie is een negentig meter lange interactieve glijbaan. De gast kan boven zelf een thema kiezen, bijvoorbeeld 'disco'. Maar ook 'relax' en 'extreme' zijn opties. In het boek geeft Groothuis aan dat ze op De Krim geen moment spijt hebben van de investering van €8,5 miljoen, mede ook omdat zowel de omzet als de gastwaardering aanzienlijk steeg door deze ingreep.
Evenementenhal
Er waren best wat mensen met scepsis toen bekend werd gemaakt dat De Krim werkte aan de realisatie van een nieuwe evenementenhal. Te groot, megalomaan misschien wel. Als het bouwwerk eenmaal af is, blijkt het vriendelijk te ogen en niet van kilometers afstand te zien. De foyer leent zich uitstekend voor recepties en de optredens zijn tot op heden in meer of mindere mate een succes. Bij het concert van André Hazes jr. barst de hal bijna uit zijn voegen. Naast grote artiesten is er ruimte voor lokale feesten zoals de gezondheidsbeurs 'Hoera het is vandaag' en een beurs van de lokale horeca. Verder is er veel ruimte voor Texelse zaken als de diploma-uitreiking van de OSG en de jubileumuitvoering van Artex. Ook was het de planning om Texelpop nieuw leven in te blazen, maar de coronacrisis gooide roet in het eten. Op De Krim hebben ze altijd oog gehad voor Texel, ondanks de geluiden dat De Krim alles mag en te groot wordt.
Stilstand zorgelijk
Groothuis spreekt zich de laatste tijd steeds vaker uit over maatschappelijke thema's. Zo maakt hij zich openbaar zorgen over het reilen en zeilen op de OSG en zet De Krim zelf een stap naar duurzaamheid met de drijvende zonnepanelen bij de golfbaan. De Krim heeft ongeveer een derde van alle Texelse bedden en dus mengt Groothuis zich geregeld in het druktedebat, waarbij hij de mening 'niet meer, niet minder, maar beter' onderschrijft. Hij is in het boek kritisch: "Binnen de horeca, retail en aanverwante branches - uitzonderingen daargelaten - is de stilstand best zorgelijk. Het eiland is medeafhankelijk van deze sector, maar het gaat de laatste jaren zo goed, dat we blind of arrogant lijken te worden. Zodra de economie slechter wordt, gaat ons eiland dit merken, omdat onze gast de huidige prijs-kwaliteitverhouding niet meer zal accepteren. Ik heb laatst met mijn gezin in een restaurant in De Koog gegeten. Niet buitenissig, toch waren we met z'n vieren €230,- kwijt. Dat kan eigenlijk niet."
Economie
Aan het woord komt ook Bart van Tongeren, sinds 1 januari financieel directeur van De Krim. Hij stelt dat de exacte bijdrage van De Krim aan de Texelse economie moeilijk is vast te stellen. "Alle bezoekers op Texel geven samen ongeveer €275 miljoen uit. De omzet van De Krim bedroeg in 2019 ongeveer €30 miljoen. Deze omzet plus de ongeveer €40 miljoen aan bestedingen van de gasten zorgt voor een Krimaandeel van €70 miljoen op het eiland. Daar houdt de impact van het bedrijf als vanzelfsprekend niet op. In totaal werken bij De Krim ruim 500 medewerkers en wordt er veel samengewerkt met lokale leveranciers."
Het boek
Het boek 'De Krim al 50 jaar Hart voor Texel' gaat nog veel dieper in op het ontstaan, het verleden en de toekomst van De Krim in al haar facetten. Naast informatie komen (oud-)medewerkers aan het woord in interviews die zijn opgetekend door Joop Rommets, Nico Volkerts en Harry Gerritsma. Fotografie van Stefan Krofft wordt aangevuld met een schat aan archiefmateriaal, prachtig opgemaakt door Ralph Grabowski. Het marketingteam van De Krim schrijft daarover: "U wordt vervolgens meegenomen door de afgelopen 50 jaar waarin het puur Texelse bedrijf uitgroeide naar het grootste recreatiebedrijf op Texel met negen exploitaties verspreid over het eiland. Het boek vertelt per periode van een aantal jaar in woord en beeld over de belangrijkste ontwikkelingen. Bij deze ontwikkelingen zijn interessante, opmerkelijke en soms ontroerende verhalen van gasten, medewerkers, aandeelhouders, huiseigenaren, Texelaars en anderen beschreven. In het laatste deel van het boek wordt vooruit gekeken naar de toekomst en leest u meer over het belang van De Krim Texel voor de Texelse economie."
Bestellen
Het jubileumboek kost €29,95 en is in beperkte oplage beschikbaar. Het boek kan besteld worden www.krim.nl/jubileumboek.Het boek is ook verkrijgbaar bij Boekhandel Nauta in Den Burg.
Job Schepers
