Gezien worden, daar gaat het om
Ze zag sinds 1980 als jeugdverpleegkundige vrijwel alle kinderen die op Texel werden geboren wel een keer voorbij komen. Na veertig jaar heeft Marja van Etten uit Den Burg afscheid genomen van de jeugdgezondheidszorg op het eiland.
Als klein meisje kwam Marja van Etten, geboren in Schagen, al in contact met Texel. Haar vader Cor van Etten begon in 1956 met de verkoop van groente en fruit op het eiland, waardoor de familie Van Etten vaak op Texel was. Marja volgde een HBOV-opleiding (verpleegkunde) in Amsterdam, werkte korte tijd als wijkverpleegkundige in Julianadorp en ging in 1980 aan de slag als jeugdverpleegkundige op Texel bij destijds nog het Groene Kruis.
“De eerste dertien jaar heb ik daar als allround jeugdverpleegkundige gewerkt. Dat betekende dat je vaak in de ochtend de algemene patiëntenzorg deed en in de middag het consultatiebureau en de huisbezoeken. Eigenlijk was ik daarmee nog gewoon de ouderwetse wijkzuster.”
Jeugdgezondheid
Na dertien jaar werd het werk gesplitst en koos Marja specifiek voor de jeugdgezondheidszorg. “Het werk is toen verder geprofessionaliseerd, waardoor ik vele trainingen en scholingen heb mogen bijwonen.” Ze viel door de jaren heen onder diverse organisaties in de zorg en was de laatste twaalf jaar werkzaam bij GGD Hollands Noorden.
“Toen ik daar kwam, kreeg ik de jeugdgezondheidszorg voor kinderen van nul tot twaalf jaar onder mijn hoede. Voorheen ging het vooral om kinderen van nul tot vier jaar. De laatste jaren heb ik gewerkt met kinderen van nul tot achttien jaar en was ik ook wekelijks op woensdag op de OSG om met jongeren te praten als zij daar behoefte aan hadden. Daar heb ik me als een vis in het water gevoeld. Het was een rijkdom om met leerlingen in de puberleeftijd te werken. Ik heb daar zelf ook weer veel van geleerd.”
Mijn hart lag bij ondersteunen van gezinnen die het vaak niet altijd makkelijk hadden
Ontwikkeling
Als jeugdverpleegkundige monitorde Marja onder meer de lichamelijke en cognitieve ontwikkelingen (denken en taalontwikkeling) van jonge kinderen op Texel, ze richtte zich op preventie en voerde onder meer controles uit op het gebied van groei, gehoor en de ogen om bijtijds eventuele problemen te signaleren. Het werk werd een soort ‘way of life’ omdat alles zich op het eiland afspeelde waar ze zelf ook met haar man Rob Souverein en kinderen Teun en Fleur woonde.
“Je kwam daardoor je werk, klanten en gezinnen altijd en overal tegen. In die zin ben ik wel altijd de ouderwetse wijkverpleegkundige gebleven. De telefoon stond paraat en klanten mochten mij, als dat nodig was, ook buiten werktijd bellen bij vragen of problemen. Ik heb het ook zelden een probleem gevonden om op straat over mijn werk aangesproken te worden. Er is gelukkig bijna nooit misbruik van gemaakt, maar voor ouders kon het soms net het verschil maken als ze me even konden aanschieten.”
Kwetsbaar
Het betekende niettemin soms een kwetsbare positie vanwege de relatief kleine schaal van het eiland. “Je probeert kwalitatief goede zorg op maat te geven, maar je kan het nooit voor iedereen goed doen en ook wel eens de plank misslaan, dat is menselijk. Ik kon er wel eens van wakker liggen als een klant niet tevreden was of als je bij het eerste contact al meteen weerstand tegen de jeugdgezondheidszorg voelde. Dan stond je met 0-1 achter en dat kon lastig zijn. Bijna 100 procent van de ouders op Texel maakt gebruik van de jeugdgezondheidszorg en we hebben de indruk dat we met veel klanten gelukkig een prettig en laagdrempelig contact hadden. Ik heb voor mezelf tot de laatste dag de lat altijd hoog gelegd en dat kon ook wel eens mijn valkuil zijn.
De meeste tijd heb ik het gelukkig als een voorrecht ervaren zo’n mooie afwisselende baan op Texel te hebben. De ene dag ondersteun je ouders bij het omgaan met een huilbaby, de andere dag heb je een gesprek met een jongere die advies wil hoe om te gaan met zijn of haar gevoel een andere seksuele geaardheid te hebben.”
Opgroeien
Uit ervaring weet ze dat veel kinderen en jongeren opgroeien in warme en stabiele gezinnen, maar ze zag de afgelopen veertig jaar ook geregeld gezinnen waar problemen waren. “Die kunnen van uiteenlopende aard zijn, maar wel veel invloed hebben op de gezondheid en het welzijn van kinderen. En dit komt voor in alle lagen van de samenleving. Mijn hart heeft altijd gelegen bij het ondersteunen van gezinnen die het vaak op meerdere gebieden niet makkelijk hadden. Het ‘bedje’ van deze ouders stond ook vaak op een minder voorbeeldige plek en dan lijkt de geschiedenis zich telkens weer te herhalen.
Ik probeerde dan samen met de ouders of de ouder de vicieuze cirkel van problemen op een klein stukje te doorbreken. Dat waren vaak maar hele kleine stapjes, maar ouders voelden zich dan wel gesteund. Dat betekende niet oordelen, maar gewoon naast de ouder(s) gaan staan en daarin neem je vanzelfsprekend ook je eigen ervaringen in je jeugd en je leven mee. Dat was mooi om te doen, maar soms ook complex.”
Samenleving
Bekeken over de afgelopen veertig jaar heeft Marja wel de indruk dat er vandaag de dag meer problematieken zijn bij gezinnen dan ze begin jaren tachtig in de Texelse samenleving heeft ervaren. “Het klinkt oubollig, maar ik vind dat de samenleving in het algemeen ingewikkelder is geworden om in op te groeien. Aan de ene kant zijn er steeds meer verleidingen waar kinderen weerstand tegen moeten bieden dan wel verwachtingen waar ze aan moeten voldoen en aan de andere kant is er minder aandacht voor waar het werkelijk om draait in het leven: aandacht en gezien worden. Dat zijn ontwikkelingen die me wel zorgen baren.”
Bij schrijnende situaties schroomde ze niet om snel te handelen. “Ik heb wel eens acuut bij Josje van de voedselbank een voedselpakket weten te bemachtigen, nadat een ouder op een inloopspreekuur had aangegeven geen budget te hebben om de kerstdagen door te komen. Dat hebben we toen snel en praktisch geregeld. Ouders voelen zich op zo’n moment ook gezien en gehoord.”
Samenwerken
Binnen het eigen werkveld in de zorgverlening op het eiland spande Marja zich ervoor in om zo goed mogelijk met elkaar samen te werken en niet om als verschillende eilandjes te opereren. “Sinds het sociaal team er is, hebben we allemaal in het gemeentehuis een werkplek en dat helpt om elkaar op te zoeken bij een gezamenlijke casus in de jeugdzorg. Dat is uiteraard met toestemming van de klant. Gelukkig hebben we sinds jaar en dag ook een fijne samenwerking tussen de kinderfysiotherapeuten, de logopedist, de orthopedagoog, diëtist, de kraamzorg en de meeste huisartsen. Met jeugdarts Mieke Plettenburg heb ik liefst 34 jaar samengewerkt. Wij hebben lief en leed gedeeld en elkaar op werkgebied steeds kunnen inspireren. Ik had ook fijn contact met Lonneke Boerhorst, assistent en screener op het consultatiebureau.”
Gezondheid
Marja bewaart bijzondere herinneringen aan ‘Hoera, het is vandaag’, een project dat een aantal jaar geleden werd opgezet en waar onder meer de Gezondheidsbeurs en de Gezondheidsweek op de Texelse basisscholen uit naar voren zijn gekomen. De beurs is inmiddels drie keer gehouden en trok leerlingen van alle basisscholen op het eiland. “Dat is een uniek project waar we kinderen in de breedste zin van het woord op een positieve manier over hun gezondheid laten nadenken. Dat past helemaal in het gedachtegoed van de positieve gezondheid waar al een paar jaar op Texel over wordt gesproken. Ik geloof ook in dit soort preventieve projecten, omdat je daarmee kinderen en ouders op een positieve en verrassende manier in hun kracht zet om de juiste keuzes te maken.” Ze wordt opgevolgd door Marleen Heijdeman en Melanie Kuip, twee jonge jeugdverpleegkundigen in wie ze alle vertrouwen heeft dat ze het stokje op een goede manier van haar overnemen.
“Zelf ga ik me de komende tijd verder toeleggen op het maken van kunst wat ik al jaren doe, op het bezoeken van exposities en kijken naar kunst van anderen. Ik sluit niet uit dat ik over een tijdje nog ergens voor een paar dagen iets heel anders ga doen, maar voorlopig gaan we eerst eens wat vaker weg met de camper, veel wandelen en fietsen en lekker koken voor vrienden. Samen met Rob geniet ik ook van de kinderen en de schoonkinderen.”
Jeroen van Hattum
