Vertrouwensbreuk raad en college
De negatieve ervaringen van de raad met de uitvoering van grote projecten beletten op dit moment een op vertrouwen gebaseerde 'open houding' bij nieuwe projecten. Dat is de belangrijkste conclusie van de Rekenkamercommissie van De Wadden. Op verzoek van de raad werd er onderzoek gedaan naar onregelmatigheden bij de projecten 'de sporthal' en 'De Tuunen'. Hoewel de conclusie hard is, raadt de Rekenkamercommissie aan het hier voorlopig bij te laten en geen diepgravend onderzoek te doen naar de rol van het ambtelijk apparaat in deze kwestie.
De gemeenteraad en het college hebben huiswerk meegekregen van de Rekenkamercommissie. De raad is er om kaders te stellen en het college is er voor de uitvoering. Op dit moment houdt de gemeenteraad zich teveel bezig met details, zo oordeelt het rapport. Zo valt er onder meer te lezen: "De raad is sterk betrokken geweest bij de kaderstelling en de latere verfijningen en wensen en bedenkingen bij het project. Het proces van kaderstelling en onder andere de consultatieronde door de externe projectleider hebben geleid tot een aanpak die het vertrouwen gaf dat het project goed zou gaan verlopen. Het inhuren van de externe projectleider heeft daarin een positieve rol gespeeld, en was ook nodig omdat de ambtelijke organisatie in die periode meerdere grote projecten tegelijkertijd moest uitvoeren. De informatievoorziening aan de raad, en de vragen die de raad op basis daarvan stelt, hebben vaak een hoog detailniveau. Opvallend is dat na het vaststellen van de kaders, het verloop van het project ten aanzien van die kaders weinig aan de orde is geweest, en details over zaken die in beginsel meer met uitvoeringskwesties te maken hebben juist wel. Voorbeelden van gedetailleerde uitvoeringsonderwerpen zijn: de omvang van de ruimte voor de beheerders, de technische installaties, en de samenstelling van de commissie die de aanbestedingen beoordeelt. De informatievoorziening rond de nieuwe sporthal is ad hoc en gefragmenteerd, in de zin dat die niet op vaste momenten en niet met een vaste structuur in relatie met de kaders door het college wordt aangeboden, maar afhankelijk is van ‘wat er speelt’."
Het college handelt teveel reactief in plaats van pro-actief aan het stuur te gaan zitten.
De Tuunen
Ook bij De Tuunen is niet alles verlopen zoals men graag gezien had. Tijdsplanningen werden overschreden en hierdoor liepen de kosten ook op. De Rekenkamercommissie schrijft hierover: "De bestuurlijke en ambtelijke opdrachtgevers wijzigen tijdens de looptijd van het project. Dit maakt het project kwetsbaar en zeker ook bij wisselingen in de organisatie en het college. De kwetsbaarheid komt ook doordat er deels geen duidelijke projectorganisatie is vastgelegd. De Tuunen is een innovatief project, met een duurzaam karakter en met verschillende typen woningen (waaronder zorgwoningen en tiny houses). Risico’s aan een vernieuwend project zijn inherent maar die zijn niet opgenomen in het plan. De kleine winst in de grondexploitatie was ook een risico omdat er daardoor weinig financiële speelruimte is. In het raadsbesluit van maart 2018 zijn geen risico’s genoemd en in het bijbehorende raadsvoorstel staat dat de risico’s beperkt zijn."
Hoe verder?
Het onderzoek heeft zich toegespitst op hoofdlijnen en gesprekken met betrokkenen zoals het college, raadsleden, de gemeentesecretaris en projectleiders, de zogeheten eerste fase. Er is de mogelijkheid om diepgravender onderzoek te doen, fase 2 en 3, maar dit wordt niet aangeraden door de Rekenkamercommissie. In vervolgfases zou ook het ambtelijk apparaat onder de loep worden genomen. Dit kost echter veel tijd, terwijl er volgens de Rekenkamercommissie genoeg handvatten zijn om mee aan de slag te kunnen. In een reactie liet burgemeester Uitdehaag weten dat er intern al de nodige maatregelen zijn getroffen - wat die zijn, is niet benoemd - en daarnaast stelde de raadscommissie voor om op korte termijn als college en raad met elkaar in gesprek te gaan. Belangrijk is volgens de Rekenkamercommissie wel om jaarlijks een evaluatiegesprek te houden. Ook is het belangrijk dat er een goed overdrachtsrapport komt omdat grote projecten vaak de termijn van een raadsperiode overstijgen.