Vuilstort: Geen zicht op oplossing
In 2014 was op de oude vuilstort het “Droevenement”. "Gevierd" werd 45-jaar te hoop lopen tegen de gevolgen. "Een milieuramp. Laat dit nooit meer gebeuren! En: hoe pakken we de gevolgen aan?" Maar zes jaar verder is weinig voortgang in de oplossing.
De oude stort aan het Molwerk zou worden gesaneerd en er werd een drainagesysteem bedacht om het met ammoniak en fosfaat verontreinigde zoet water af te voeren. Maar dit plan is van tafel en er is geen zicht op een andere doeltreffende maatregel.
Zoetwaterbel
Natuurboer Kees Kikkert voert al 50 jaar strijd over de kwestie. “Vóór de aanleg van de vuilstort zat hier een zoetwaterbel van pakweg tien hectare. Dat water is daarna zout geworden en vervuild. Er stroomt nog elke dag vervuild water uit de stort in de sloten rond mijn land. Maar ze doen er niks aan. Een stuk of zes verschillende scenario’s voor oplossingen zijn er de laatste jaren (sinds het droevenement) voorbij gekomen. Van helemaal afgraven tot afdekken met een nieuwe toplaag. Maar er gebeurt niets. Elk jaar lekt vervuild, met stikstof verrijkt zout water uit de stort naar buiten. Kijk maar hoeveel riet er in de sloten groeit. Er zijn gedurende die vijftig jaar rapporten vol over geschreven en er is heel veel geld uitgegeven aan dure onderzoeken. Alle instanties wijzen naar elkaar, maar wij staan nog steeds met lege handen en de vervuiling gaat gewoon door."
Land in waarde gedaald
Kikkert: "Globaal is mijn land 20 procent in waarde gedaald. Volgens makelaars is de vraag of het überhaupt nog te verkopen is. Ik heb strijd moeten voeren over de OZB, die veel te hoog was (1999). Tot aan de meervoudige belastingkamer. Als enige boer in Nederland werd ik voor landbouwgrond OZB-plichtig gemaakt. Ik kreeg gelijk, de gemeente heeft de OZB moeten verlagen."
Aan de ene kant erkent de gemeente de waardevermindering (dit blijkt uit WOZ-aanslagen van de laatste jaren). Aan de andere kant zeggen ze in gesprekken dat er geen aan de gemeente verwijtbaar probleem is. Toch zaten we (in november 2018) met wethouder Edo Kooiman aan tafel. Hij zei: “Binnen een jaar gaan we dit oplossen.” Daar is weinig van terecht gekomen. In februari 2019 hebben we een brief met excuses over de communicatie gekregen; we kregen in mei een coulance-aanbod, en toen we daarna een gesprek wilden, moesten we weer naar de Nationale Ombudsman (de eerste keer was jan 2018, de gemeente reageerde niet op de schadeclaim en andere brieven) om überhaupt een gesprek met iemand van de gemeente te krijgen.”
De decennialange strijd tegen de instanties is Kikkert niet in de kouwe kleren gaan zitten. “Mijn gezondheid lijdt er onder en dat uit zich in allerlei klachten. Maar het grootste pijnpunt is wel dat we niet serieus worden genomen. Waarom geven ze niet eens toe: Ze reageren niet op onze brieven, houden ons niet op de hoogte en de schadeclaim die we in 2017 bij de gemeente hebben neergelegd, hebben ze afgewezen. Twee jaar later deden ze ons een “coulance-aanbod”. De gemeente zegt niets over de hoogte daarvan. Kikkert: "Het bedrag dekt bijna de helft van de WOZ-waardevermindering en in het aanbod koopt de gemeente de toekomstige schade die wij kunnen gaan lijden af."
Kikkert: "Ondanks de toezegging dat wij zouden worden geïnformeerd, hebben we niets meer gehoord. Tot onze verbazing lazen we onlangs in de krant wat de huidige stand van zaken is (in antwoord op vragen van D66). Nou, dat antwoord staat vol fouten.”
Vóór de vuilstort zat hier een zoetwaterbel van 10 hectare. Dat water is zout en vervuild.
Gedoeld wordt onder meer op de opmerking van het college dat HHNK de regie voert in deze kwestie, terwijl HHNK aangeeft dat de gemeente “probleemhouder” is. In een brief van HHNK die Kikkert kreeg staat: “Wij zien onszelf niet als initiatiefnemer om de problematiek op te lossen. Als de gemeente dat beeld heeft geschetst, dan is dat niet juist. De gemeente is ons inziens probleemhouder."
Verantwoordelijkheid
Gevraagd hoe het nu precies zit, antwoordt de gemeente: "De provincie is grondwaterbeheerder, HHNK is verantwoordelijk voor de oppervlaktewaterkwaliteit en de gemeente heeft een vergunning voor het hebben van een vuilstort. Er is dus niet één verantwoordelijke/initiatiefnemer. Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid. De gemeente is bereid mee te werken aan een maatschappelijk verantwoorde oplossing. Het blijkt na al die jaren echter lastig om een voor eenieder aanvaardbare oplossing te vinden." Kikkert daarover: "De vergunning voor de stort is destijds verleend door de provincie. De gemeente is verantwoordelijkheid voor hoe en wat er is gedaan. Bijvoorbeeld het bijhouden van wat er gestort werd, geen uitstroom vanuit de belt. Dan zouden er maatregelen moeten worden genomen. Is dat gebeurd? Nee."
De familie Kikkert heeft de Nationale Ombudsman erbij gehaald. Die verdiepte zich in de kwestie en schreef de gemeente over de klachten, zoals dat de gemeente de familie Kikkert-Lemmens op een gegeven moment niet (meer) op de hoogte hield van ontwikkelingen met betrekking tot het saneringsplan. De Ombudsman schreef: “Het lijkt erop dat de gemeente niet overgaat tot sanering. Als dat zo is, wat is daarvoor de reden? Heeft de gemeente de heer en mevrouw Kikkert-Lemmens daarvan op de hoogte gebracht? Zo nee, waarom niet? Zo ja, waaruit blijkt dat? Is de gemeente bereid over de sanering (via mediation) met hen in gesprek te gaan?”
Dat laatste is dus niet het geval, zo blijkt het antwoord van b en w op vragen van D66: “Gelet op de hoogte van de claim ligt een mediation-traject niet in de rede, de indieners zouden de claim door een rechter kunnen laten toetsen.”
Kikkert: "De reactie is een teken dat ze het er niet over willen hebben. Zou de gemeente in zijn gesprek gegaan en had zij het probleem erkend, dan was het niet zover gekomen. Het gaat ons natuurlijk niet om een bedrag. Het gaat om het probleem en om dat serieus te nemen. Het probleem is niet alleen stikstof/ammonium, maar ook dat het compleet zout water geworden is (in plaats van een tien hectare grote zoetwaterbel)."
De gemeente: "De situatie van 't Horntje met betrekking tot het grondwater, de risico's op zoute kwel en de beperkte capaciteit van de rioolwaterzuivering maken de afweging voor maatregelen nog veel complexer. Aan de eerder voorgestelde oplossingen kleven bijvoorbeeld nadelen die veel negatiever kunnen uitpakken dan de huidige ammoniumbelasting van het oppervlaktewater. Ook niet ondenkbaar bij afdekking is volgens HHNK dat door verzilting van het grondwater in de stortplaats zware metalen gaan uitlogen. Han Lindeboom: "Grappig”, want er zouden geen zware metalen mogen liggen, het was huisvuil. Roept de vraag op in hoeverre de gemeente zich aan de voorschriften heeft gehouden? Zoals de verplichting was, kan zij overleggen wat er gestort is? In de voorwaarden staat dat het bijgehouden moest worden wat er gestort werd. Kan de gemeente dat overleggen?"
Het maakt de belasting van het oppervlaktewater met het ammonium volgens HHNK niet minder onwenselijk. “Wij blijven tijdens overleg met de gemeente en de provincie aandacht vragen voor de problematiek voor 't Horntje maar kunnen hier nog geen concrete resultaten over terug melden”, meldt HHNK begin juli aan Kikkert.
De gemeente deze week in reactie op onze vraag: "We gaan nu met partijen bekijken welke alternatieve mogelijkheden er wel zijn. De gevolgen voor het oppervlaktewater vinden wij onwenselijk en wij zien nog steeds graag dat er een oplossing voor komt, maar die oplossing is niet eenvoudig. De zoektocht naar oplossingen vindt plaats door HHNK, provincie en gemeente."
HHNK woensdag in een reactie: "Ammonium is een stikstofverbinding en komt voort uit de anaerobe afbraak van het organische materiaal. Bij een regenbui valt regen op de voormalige stortplaats. Deze regen sijpelt door de aangebrachte leeflaag en het afval en vloeit naar de sloot. Met medeneming van een ammonium. De stof is an sich niet gevaarlijk voor mensen en wordt ook als meststof toegepast. Daarom bestaat er ook geen rijksprotocol over omgang met deze stof. Toch vinden de gezamenlijke overheden de aanwezigheid van ammonium in de sloten ongewenst. Dat betekent dat binnen de kaders van de mate van schade en de hoogte van kosten gezamenlijk wordt gekeken naar oplossingen. Er is voor ammonium geen panklaar afwegingskader beschikbaar dus dat moet eerst worden uitgewerkt, tezamen met eventuele oplossingen om het ammonium te verwijderen. Vooralsnog kleven aan de bedachte maatregelen om het ammonium af te vangen ook grote nadelen."
Gevolgen keuzes van destijds
"HHNK, provincie en gemeente zitten hier samen in. Je kunt stellen dat de gemeente in het verleden verantwoordelijk was voor een deugdelijke vuilstort. Maar dat is terugkijken naar een verleden met de normen van nu. Nu zitten we met de gevolgen van keuzes die destijds zijn gemaakt. De provincie is verantwoordelijk voor het grondwaterbeheer onder de stort. HHNK is verantwoordelijk voor het oppervlaktewaterbeheer rond de stort. Dan kun je allemaal heel strak in de leer blijven en elkaar aanspreken, of samen op zoek gaan naar mogelijkheden. Strikt genomen kan HHNK handhaven, als daardoor een onwenselijke situatie kan worden opgeheven, maar dat is in dit geval niet eenvoudig. Samenwerken is effectiever."
Everstekoog
"Dat laatste is wat we doen. Er is gekeken naar twee mogelijkheden. Ten eerste het vervoeren van het slootwater en opgepompt grondwater naar de RWZI op Everstekoog. Ammonium is dermate lastig af te breken, dat een RWZI dat niet kan. Gevolg is dat ammoniumhoudend schoon water vanuit de RWZI elders het watersysteem instroomt. Het probleem wordt dan dus verplaatst in plaats van opgelost.
Ten tweede is er gekeken naar het afsluiten/inpakken van de vuilstort. Een zeer dure, dikke laag grond erbovenop en afdichting rondom de stort voorkomt dan dat er nog langer ammonium meegenomen wordt door de regen. Gevolg is echter dat er dus geen zoet water meer doordringt in de bodem onder de hele stort. Waardoor de zoute kwel minder tegendruk krijgt en onder de stort naar boven komt. Meer zoute kwel op Texel is het laatste wat we willen. Mogelijk bijkomend gevolg kan zijn dat dit kwelwater contact maakt met ander stortmateriaal, waardoor zware metalen oplossen en naast de ammonium ook naar het oppervlaktewater worden uitgeloogd, met mogelijke bijkomende risico's voor de volksgezondheid.
En nu staan we dus samen aan de lat voor verdere verkenningen naar andere mogelijkheden. De stort is van de gemeente, het grondwater van de provincie, het perceel is van het Rijk en de sloten zijn van HHNK. Niemand wil dit, we hebben er allemaal mee te maken."
Resumerend: ruim vijftig jaar na de aanleg van de vuilstort, lekt er nog steeds met stikstof verrijkt zout water het eiland op, een situatie die nog tientallen jaren kan voortduren en waarbij vooralsnog geen zicht is op een oplossing. Ook Kikkert is nog geen stap verder.
"We raken gefrustreerd, we weten niet wie ons aanspreekpunt is en er is een probleem waar geen oplossing voor is. Maar de gezamenlijke overheden hebben niet het lef dat in ons gezicht te zeggen en wij (de sloten hier, ons land - schraal hooiland met manshoog riet en brandnetels - hebben er het meeste last van. De buurman heeft vervuild, de nasleep is voor ons. Als wij geen actie ondernemen, gebeurt er niets."
Gerard Timmerman