Elkaar vasthouden in gedachten
Texel stond maandag aangepast stil bij 75 jaar vrijheid sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog. Door de coronacrisis was alles dit jaar anders dan gebruikelijk. De eerbied voor de slachtoffers en het belang van vrijheid bleven echter voorop staan.
Het was een bijzondere gewaarwording: geen rijen mensen zoals gebruikelijk rond het grasveld bij de ingang van de Algemene Begraafplaats in Den Burg, maar enkel de burgemeester en leden van het 4 en Mei Comité om tijdens Dodenherdenking bij het monument De Goede Herder kransen te leggen voor slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog en latere vredesmissies en oorlogshandelingen.
Eveneens in stilte werden er kransen gelegd bij de monumenten De Levensboom en Cross of Sacrifice en bloemen bij de Geallieerde graven op de Algemene Begraafplaats. Ook op de Georgische begraafplaats aan Zuidhaffel werden de slachtoffers van 75 jaar geleden herdacht.
De twee minuten stilte werden voorafgegaan door het blazen van het Signaal Taptoe vanaf de kerktorens in Den Burg, Oosterend en Den Hoorn, de jaarlijkse herdenkingsbijeenkomst op 4 mei in de Burchtkerk ging niet door en ook het Bevrijdingsfestival dat aanvankelijk gepland stond voor 5 mei sneuvelde als gevolg van de coronacrisis.
Corona
Burgemeester Michiel Uitdehaag had wel een toespraak voorbereid waarin hij stilstond bij vrijheid. De toespraak had in het teken van 75 jaar vrijheid moeten staan, maar stond nu deels in het teken van de coronacrisis waardoor de gebruikelijke vrijheden ook onderhevig zijn geraakt aan de maatregelen om de verspreiding van het virus tegen te gaan.
Vrijheid vraagt verantwoordelijkheid, juist nu we goed voor elkaar moeten zorgen
Uitdehaag: "Laten we met zijn allen blijven nadenken over wat vrijheid voor ons betekent. Juist nu we merken dat vrijheid niet altijd vanzelfsprekend is. Over hoe we met elkaar samenleven. Wat we zelf nodig hebben en wat we kunnen delen." De burgemeester stond er bij stil dat vrijheid nooit als een vanzelfsprekendheid kan worden beschouwd. "Vrijheid is kwetsbaar en vraagt verantwoordelijkheid van ons allen, juist nu er een beroep op ons wordt gedaan om goed voor elkaar te zorgen. Wereldwijd zijn er nog steeds mensen op de vlucht voor oorlogen. Ik breng in het bijzonder de vluchtelingenkampen in Griekenland als gevolg van de oorlog in Syrië onder de aandacht, waar ook kinderen zonder ouders verblijven."
De burgemeester stond - in het kader van het jaarthema 'Verhalen om nooit te vergeten' van het Nationaal Comité 4 en 5 Mei - stil bij een verhaal dat Henk Spigt hem vertelde. De Duitse bezetter vroeg tijdens de Tweede Wereldoorlog of er in huize Spigt onderduikers waren en de familie was destijds doodsbang of de kleine Henk dit zou vertellen of niet. "Hij is dit nooit vergeten en misschien is dit wel de reden dat hij het verhaal over de tien mannen die op 6 april 1945 bij De Mok omkwamen blijft doorvertellen."
Uitdehaag was eveneens onder de indruk van een verhaal van Hans Eelman die een paar maanden geleden een instrumentenpaneel vond op de Razende Bol. "Dit paneel bleek te horen bij een toestel dat op 17 december 1942 was opgestegen met als doel de fabrieken van Opel in Fallersleben. Onderweg is het toestel neergeschoten door Duitse marineluchtafweer. Navigator Stanley Holmes kwam hierbij om het leven en spoelde op Texel aan. Hij was toen 29 jaar. Zijn graf staat op de Geallieerde begraafplaats aan de Kogerstraat. Vanmiddag zijn er ook bij zijn graf bloemen gelegd. Door het vinden van het instrumentenpaneel is nu bekend waar het vliegtuig is neergestort en kan dit doorgegeven worden aan de nabestaanden."
Gijs van Dijk
Tweede Kamerlid Gijs van Dijk, die in Den Burg woont, had aanvankelijk voor de herdenkingsbijeenkomst in de Burghtkerk een toespraak voorbereid over waakzaam zijn op vrijheid. Hij koppelde zijn toespraak - integraal te lezen op de website van de Texelse Courant - later op verzoek van het 4 en 5 Comité ook aan de coronacrisis en maakte er een kortere versie van.
Van Dijk "Al 75 jaar zijn we gewend aan, en verwend met, de vrijheid om vakantie te vieren, familie te bezoeken, een biertje te drinken op het terras. En voor het eerst in 75 jaar ervaren we hoe het is deze vrijheid te moeten missen. Voor het eerst in mijn leven blijkt die vrijheid niet vanzelfsprekend. Maar hoe deze crisis ons ook pijn doet en hoe het mensen, gezinnen en bedrijven raakt, we hebben nog steeds onze andere vrijheden. En ook die zijn niet vanzelfsprekend. Daarom herdenken we."
Verleiding
Hij merkte dat juist in deze crisis de verleiding groot is dat mensen zich op zichzelf en hun eigen zorgen richten, maar zag gelukkig ook grote betrokkenheid bij elkaar. "Ja, het is stil om ons heen. We houden 1,5 meter afstand van elkaar. We zitten thuis. Bedrijven op het eiland dragen de zwaarste crisis die we ons kunnen voorstellen. Juist nu moeten we dat samen dragen. Want ik geloof dat fysieke afstand niet betekent dat we niet verbonden zijn. Ook dit jaar herdenken we samen op 4 mei hoe bijzonder het is dat we stil kunnen en mogen zijn. En hoe stil het ook is. We houden elkaar in gedachten vast en laten elkaar niet vallen."
Opstand
Van Dijk stond er, net als burgemeester Uitdehaag, bij stil dat de Tweede Wereldoorlog op Texel pas op 20 mei 1945 ten einde kwam. "Hoewel de vrede al was getekend, werden de wapenen op Texel niet neergelegd. Een maand eerder had het 822e Georgische Bataljon, gevormd door krijgsgevangenen uit de Sovjet-Unie, de moed gevat om in opstand te komen tegen de bezetter. Ze slaagden er helaas niet in om het eiland te bevrijden, en de Duitsers stuurden 800 extra soldaten om de opstand neer te slaan.
De opstand kostte het leven aan 120 Texelaars, 565 Georgiërs, en 812 Duitsers. Pas op 20 mei arriveerden de Canadezen om ‘Europa’s laatste slagveld’ te bevrijden. Nog ieder jaar brengt een aantal Georgiërs een bezoek aan de Sovjetbegraafplaats Loladze op de Hoge Berg. Wat de oorlogsgeschiedenis van Texel laat zien zijn de onmogelijke keuzes waarvoor mensen in oorlogsomstandigheden worden geplaatst. En hoe de wil om te overleven anderen het leven kan kosten."
"Wie ouder is dan 75 jaar, zal zich herinneren dat ook andere vrijheden niet vanzelfsprekend zijn. Gelukkig, ben je nu vrij om verliefd te worden op jongens én op meisjes. Om de Bijbel, de Koran, en de Thora te lezen. In maart volgend jaar mag je kiezen uit meer dan twintig onafhankelijke politieke partijen. Journalisten leveren dagelijks stevige kritiek op regering en oppositie. Kunstenaars volgen hun hart, in plaats van bevelen."
Overtuigingskracht
"We moeten elke dag opnieuw vechten voor deze vrijheden. Met overtuigingskracht en verbeelding, in plaats van wapens. Antisemitisme neemt toe. Complotdenkers misbruiken de Corona-crisis voor hun antisemitische agenda, en geven Joden de schuld van de uitbraak. Overal ter wereld grijpen nationalistische leiders het virus aan om minderheden te onderdrukken. Dichterbij huis wordt de rechtsstaat langzaam ontmanteld. De premier van Hongarije regeert per decreet. In Polen kunnen rechters worden bestraft, als hun uitspraken het gezag zouden schaden. In Nederland is het geloof in Europese samenwerking aan erosie onderhevig, terwijl het al 75 jaar vrijheid en vrede oplevert."
Zekerheid
"We leven in een vrij, welvarend en democratisch land. Maar we moeten waakzaam blijven om dit zo te houden. Zeker nu haat en uitsluiting de kop opsteken in de wereld. Ik vind dat we ook nu niet mogen wegkijken. En vrijheid heeft zekerheid nodig. De zekerheid van een kind dat nu thuis les moet volgen van een laptop die werkt en de zekerheid dat je morgen je rekeningen kunt betalen. Ik zie een grote samenhorigheid om daar juist nu voor te zorgen.
Ik denk dat het geen grootse daden hoeven te zijn. Ik geloof wel dat we samen in ons land de moed hebben voor kleine daden. Door om te zien naar elkaar. Door onze nieuwe buurtgenoten welkom te heten. Door op te komen voor elkaars vrijheden. Om ons te verweren tegen uitsluiting." Wat de coronacrisis betreft, ziet Van Dijk ook een eiland dat ondanks de stilte en ondanks de fysieke afstanden, meer dan ooit verbonden is met haar geschiedenis en meer dan ooit verbonden is met elkaar.
Omkijken
Volgens het Kamerlid leidt de crisis er wel toe dat er meer naar elkaar wordt omgekeken. "De afgelopen decennia hebben we veel individualisme gekend waarbij mensen vooral gericht waren op de eigen ontwikkeling. Je ziet nu meer verbondenheid en dat er wordt omgekeken naar kwetsbare mensen in de samenleving. Het is ook van belang dat je niet denkt 'ik ben gezond, dus mij kan niets gebeuren', maar dat je er bij stilstaat dat jij een ander kan besmetten en dat we daarom afstand houden tot elkaar om rekening te houden met elkaar. Het is raar om voor het eerst een deel van onze vrijheden te moeten inleveren, maar we hebben het over een gezondheidscrisis, een sociale crisis en een economische crisis ineen."
