Boek kerkhistorie: "Op Texel ligt Jeruzalem"
"Op Texel ligt Jeruzalem", is de titel van het boek met als ondertitel "De kerkgeschiedenis van het eiland", geschreven en samengesteld door oud-Texelaar Gerrit Roos. Zaterdag 13 april 2019 om 15:00 wordt het gepresenteerd op een historische plek: de Maartenskerk van Oosterend.
Texel kent een rijke kerkgeschiedenis. Alleen al in Oosterend, ooit wel "Jeruzalem van het Noorden genoemd". Veel dorpelingen waren christelijk, maar ze gingen niet allemaal naar dezelfde kerk, de rijkdom aan kerken in het dorp is groot. Gerrit Roos heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar de kerken en de ontwikkeling van het kerkelijke leven op het eiland in kaart gebracht. Het resulteert in het rijk geïllustreerde boek "Op Texel ligt Jeruzalem".
Roos beschrijft in het eerste deel de kerken in de context van het eiland. Ook het leven van bekende en minder bekende predikanten en het wel en wee van de kerken op het eiland komt langs.
Hij duikt diep in de geschiedenis en stelt de vraag: "Bestond de eerste kerk in De Westen uit complete nieuwbouw? Of is het van origine Germaanse heiligdom door Willibrord en de zijnen in 721 een beetje bijgespijkerd en gerestaureerd tot christelijke kapel? Wie zal het zeggen? Het eerste kerkje bij Wambinghe moet in elk geval vlak bij het stromend water hebben gestaan. Dat was makkelijk voor het dopen van bekeerde heidenen. Die eerste kerk, dat kapelletje, is vrij zeker bij een inval van de Vikingen verwoest. Zo ongeveer in 920 – na het vertrek van de Noormannen – moet er een nieuwe kapel in elkaar zijn getimmerd. Sommigen menen althans dat het opnieuw een houten gebouwtje was. Misschien is deze kerk in de twaalfde eeuw vervangen door een nieuwe tufstenen kerk. Tegen de westgevel bouwden de mensen uit De Westen een toren. Die kerk stond op een heuvel van circa twee meter hoog. De kerk bleef tot circa 1400 de moederkerk van Texel. De priesters hadden het recht om te dopen, huwelijken te sluiten en te begraven."
Maar het dorp De Westen stoof onder het zand en werd halverwege de zestiende eeuw grotendeels verlaten. Het kerkgebouw was door watergeuzen vernield en werd niet hersteld.
Ook Den Hoorn had al vroeger een kerk, de houten kapel moet in 1409 zijn afgebroken. Op dezelfde plek verrees in 1425 het Hoornderkerkje, de toren dateert van geruime tijd later.
In 1481 werd op de Hogeberg een kapel gebouwd, waarin in 1482 voor het eerst een mis zou zijn opgedragen. Het lijkt erop dat de mensen al in de zeventiende eeuw de Catharinakapel niet meer nodig hadden.
In Den Burg moet al voor het jaar 1100 een tufstenen kerk hebben gestaan, nadien uitgebouwd. Een oud document zegt: 'In 't jaer ons Heren 1470 doe worde onse Burch-Kerck het koer gemaeckt ende in 't jaer '80 doe was 't volent." Uit archeologisch onderzoek blijkt dat in Oosterend in de elfde of twaalfde eeuw op veldkeien gefundeerd tufstenen kerkje moet hebben gestaan, op de plek waar nu de westelijke arm van de Maartenskerk staat.
Het tweede deel gaat over al de kerken in Oosterend. Er zijn hoofdstukken gewijd aan de eerste gereformeerde dominee Jacob Juch en aan Johannes Jacob Buskes. In hoofdstuk "Siste de slang of sprak de satan?" beschrijft Roos de kerkscheuring in de eerste helft van de vorige eeuw en de opkomst en teloorgang van de Gereformeerde kerk Hersteld Verband.
Van een splijting in de geloofdgemeenschap naar het Samen op Wegproces. En aan het ontstaan van de Gereformeerde Gemeente in de Schoolstraat. "Van lieverlee raakten religieuze aspecten op de achtergrond." Ook evangelistenechtpaar Jan en Paula komt aan het woord.
De auteur geeft uitleg over allerlei wetenswaardigheden over het geloof. Dat rooms-katholieken op een gewijd kerkhof, of ten minste in een gewijd graf, moeten worden begraven. Protestanten hebben die gewoonte niet. Verder aandacht voor vermaak in de kerk, kerk en politiek, gezangen, muziek, kindernevendiensten, het Heilig Avondmaal en de vrouw in het ambt en veel andere kerkelijke zaken.
Van kaft tot kaft 340 pagina's.
In een volgende editie meer over auteur Gerrit Roos.