Energietransitie: waar staan we?
2020. Het magische jaar, waarover alle Waddeneilanden in 2007 een manifest ondertekenden om in dat jaar volledig zelfvoorzienend te zijn op het gebied van duurzame energie en watervoorziening. Wat is er in de tussentijd gebeurd en hoe staan we er voor?
Het is maar hoe je het bekijkt. Als je kijkt naar het percentage duurzaam opgewekte (hernieuwbare) energie van het totale verbruik, komt Texel er niet best vanaf. In 2016 waren we met Schiermonnikoog de slechtst presterende eilanden. Texel zat toen op de 3,3 procent van het totale gebruik (bron Klimaatmonitor.nl). Daarmee staan we op de 216e plaats van alle gemeenten in Nederland. Ameland stond met 7,6 procent op nummer 64 en de best scorende gemeente was Zeewolde met liefst 91,1 procent.
Klimaatmonitor rekent in joules. De hoeveelheid duurzaam opgewekte (hernieuwbare) energie was in 2016 circa 51 Terajoule (8 TJ van PV, 3 TJ van windmolen 34 TJ v biomassa en houtkachels en 6 TJ elektrisch rijden, etc.). Daar stond een gebruik tegenover van 1.549 Terajoule.
Langzaam de goede kant op
Het gaat op Texel wel langzaam de goede kant op. Er is veel aan isolatie en energiebesparing gedaan en het geïnstalleerde vermogen aan zonnepanelen groeit op Texel naar schatting ieder jaar met ongeveer 30 procent. Maar het energiegebruik op Texel blijft ook flink groeien, met name op het gebied van vervoer.
Gebruik 2009
In 2009 bedroeg het totale gasverbruik op Texel 21.957.255 m3 (zakelijk (incl. verhuur) 11.487.893 m3, particulier-woningen 10.469.362 m3)
Het totale electriciteitsgebruik was in 2009 73.631.407 kWh (zakelijk 44.991.470 kWh, particulier 28.639.937 kWh).
Het brandstofverbruik werd berekend op 8.263.500 liter benzine en diesel (Bedrijfswagens 42 procent, particulieren 31 procent, veerdienst 27 procent). Het totale energieverbruik in 2009 1801 TJ (gas 38 procent, elektra 37 procenten, transportbrandstof 25 procent).
(Bron Energievisie Texel, 2011, Grontmij)
Energiegebruik op Texel blijft flink groeien, met name op het gebied van vervoer.
Gebruik 2016
Gasverbruik in 2016: totaal 21.239.758 m3 (zakelijk 12.133.064 m3, particulier 9.106.694 m3).
Stroomverbuik 2016: totaal 71.468.914 kWh (zakelijk 54.388.745 kWh, particulier 17.080.169 kWh).
Het totale gas- en stroomgebruik is dus nagenoeg hetzelfde gebleven. Uit de cijfers blijkt dat het gas- en stroomverbruik voor reguliere woningen is gedaald, maar dat het zakelijk gebruik is toegenomen.
Verkeer
Wel een grote stijging van het brandstofgebruik door verkeer (auto's en scheepvaart). Uit cijfers van de Klimaatmonitor.nl, die terug gaan tot 2010 blijkt een verbruik van 205 TJ. In 2016 is dat bijna verdrievoudigd tot 583 TJ, in 2018 zelfs opgelopen tot 850 TJ. Een enorme stijging, die zich overigens lastig laat verklaren.
Klimaatmonitor.nl gaat in de berekeningen uit van de energie die lokaal verbruikt wordt, ongeacht van wie dat afkomstig is (dus dat kan ook een toerist zijn). Daar staat tegenover dat energie die gebruikt wordt om bijvoorbeeld kleding of voedsel te maken die buiten Texel wordt geproduceerd, maar op Texel wordt geconsumeerd niet wordt meegewogen.
Auto's
In 2009 vervoerde TESO circa 1.360.000 auto's. In 2016 was dat toegenomen naar circa 1.605.000, een stijging van bijna 19 procent. Het brandstofverbruik door autoverkeer zal in die periode navenant zijn toegenomen. Het verbruik van de veerboot is dankzij de komst van de Texelstroom (die wel groter is dan de Dr. Wagemaker, maar ongeveer net zoveel brandstof verbruikt) gelijk gebleven. Het verbruik door de visserij is met dank aan de sumwing en de pulskor in die periode zelfs significant gedaald.
Duurzaam opgewekte energie
De hoeveelheid opgewekte stroom door zonnepanelen bedroeg in 2016 2.151.636 kWh. Hiervoor waren dat jaar naar schatting ruim 8.500 zonnepanelen in gebruik.
De windmolen van Dirk Schagen, die sinds mei 2000 in gebruik is, wekt gemiddeld per jaar 750.000 kWh per jaar op. Daarmee kwam het totaal aan duurzaam opgewekte stroom in 2016 op bijna 3 miljoen kWh. Uitgaande van een gemiddeld gebruik per huishouden van circa 2.750 kWh genoeg stroom voor circa 1.000 huishouden. Circa 16 procent van het totaal, want in 2016 stonden in totaal 6.290 particuliere afnemers geregistreerd.
Als je kijkt naar het totale elektriciteitsgebruik (particulier en zakelijk) op Texel (ruim 71 miljoen kWh) dan werd in 2016 "slechts" 4 procent hiervan duurzaam opgewekt. Als je ook het brandstofgebruik in de berekeningen meeneemt, kom je op 3,3 procent uit die de Klimaatmonitor berekende.
Lange weg vol obstakels
De weg naar volledige duurzaamheid is lang, ingewikkeld en zit vol obstakels. Eerst de vraag: wat is er nodig om energieneutraal te zijn? Uitgaande van een gebruik van 1.549 TJ kWh per jaar:
Zonne-energie
De beste en meest moderne zonneparken leveren ongeveer 800 mWh per jaar per hectare (dat is 2,9 TJ/jaar). Dan heb je voor 1.549 TJ (gebruik elektriciteit, gas en brandstof in 2016) 540 hectare nodig. Een investering van rond de €500 miljoen om de 2020 doelstelling via PV te halen. Texel heeft 16.100 hectare land. Dus dat is ruim 3 procent van de totale oppervlakte. Als we natuur en bebouwde oppervlakte niet meerekenen, blijft circa 6.750 hectare agrarisch bestemde grond over en stijgt het percentage zonneweide naar 8 procent. Verlagen we de doelstelling naar duurzame opwekking van alleen de verbruikte elektriciteit (ca. 71 miljoen kWh), dan heb je circa 90 hectare zonneweide nodig, 1,5 procent van de totale oppervlakte landbouwgrond. Voor alleen de huishoudens volstaat een zonneweide van circa 25 hectare.
Windenergie
De goedkoopste en meest realistische oplossing om de energie-ambities te halen is waarschijnlijk door 12 grote turbines 20 kilometer uit de kust op zee te plaatsen van ieder 9,5 MW. De kosten voor wind op zee werden door de algemene rekenkamer onlangs berekend op 4,3 cent per kWh. Dat is vergelijkbaar met grijze stroom. Voor de benodigde 1549 TJ oftewel 430 GWh zouden de kosten dan rond 360 miljoen euro komen.
Netwerk
Texel lijkt vooralsnog de kaarten te hebben gezet op zonne-energie. Met als meest recent voorbeeld het plan voor de zonneweide van 15 hectare aan de Pelikaanweg. Maar ook dat is nog geen gelopen race. Politiek, maar bij dergelijke grootschalige opwekking blijkt ook de capaciteit van het lokale netwerk een beperkende factor. Volgens beheerder Liander heeft het netwerk op Texel op dit moment nog voldoende capaciteit.
Liander signaleert wel een toename van zowel de vraag als het aanbod van elektriciteit. "Er komen woningen, bedrijven en laadpalen bij (vraag) en er zijn plannen en aanvragen voor grotere zonneweides (aanbod). Texel is verder ook een eiland waar volop op duurzaamheid is/wordt ingezet, gezien ook het toenemend aantal zonnepanelen bij particulieren op de daken. Vooralsnog is er voldoende ruimte beschikbaar op het net om alle aanvragen te faciliteren. We zullen de netten moeten uitbreiden of aanpassen, afhankelijk waar er bijvoorbeeld nieuwe zonneweides bijkomen. Belangrijk is dat we daarover tijdig met de aanvragers en gemeente in gesprek zijn."
Energieloket
Een stimulans vormde het Energieloket van de gemeente. Daar konden Texelaars van 2011 tot 2015 een bijdrage krijgen voor duurzame maatregelen voor nieuw- en bestaande bouw. Via de regeling zijn 1.789 beschikkingen toegekend voor maatregelen of adviezen. Hiermee zijn bij 2.336 woningen maatregelen uitgevoerd, waarvan 1.520 reguliere woningen (bijna een kwart van de totale woningvoorraad op Texel) en 816 vakantiewoningen. Er is in totaal €10,46 miljoen uitgegeven aan energiemaatregelen. Deze investeringen zijn gedaan in onder meer isolatie, in totaal is er meer dan 76.500 m2 isolatie geplaatst (ongeveer gelijk aan maar liefst 12 voetbalvelden), verdeeld over glas-, gevel-, spouwmuur-, dak-, vloer- en bodemisolatie. Daarnaast zijn er 1.180 zonnepanelen gerealiseerd en 1.084 technische installaties (zonneboilers, warmtepompen, slimme thermostaten enz.) Er zijn 14 energienul woningen gerealiseerd. Met al deze aanpassingen wordt jaarlijks op Texel maar liefst 17.300 GJoule bespaard, het totaalverbruik van circa 400 huishoudens.
Gerard Timmerman, met dank aan Jord Kuiken ("Transities die energie geven") en Pepijn Lijklema (TexLabs).
