Orgel Maartenskerk wacht grote restauratie
Het monumentale orgel in de Maartenskerk in Oosterend wordt volgend jaar ingrijpend gerestaureerd. De provincie Noord-Holland heeft hiervoor een bijdrage van €103.474,- toegezegd.
Over het kerkorgel bestaat het misverstand dat het in 1906 is gebouwd. Het klopt dat het toen in de Oosterender kerk is geplaatst. Onderzoek door orgeldeskundige Stef Tuinstra heeft nu het vermoeden bevestigd dat het oorspronkelijke orgel veel ouder is en gebouwd werd in 1720. In welke kerk het oorspronkelijk heeft gestaan, is niet bekend. Vermoedelijk in het zuiden van het land of Vlaanderen. Bij de verhuizing naar de Maartenskerk is er een nieuw front voorgezet. De tand des tijds heeft orgel niet onberoerd gelaten. In de loop der jaren is wel onderhoud gepleegd, maar merendeels lapwerk. Ook is nadien onder meer een basregister toegevoegd, waarschijnlijk omdat het afkomstig is uit een kleinere kerk en er voor de grotere Maartenskerk wat meer "grond" nodig was. "Over een jaar of tien zou het niet meer bespeelbaar zijn", zegt Arie Abbenes, oud-beiaardier van de Dom van Utrecht, orgelkenner en lid van de Orgelcommissie van de Maartenskerk.
Het orgel van meer dan drie eeuwen oud is door de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed aangewezen als een "klinkend monument", dat het waard is om te behouden. Samen met adviseur Tuinstra en in overleg met de provincie heeft de orgelcommissie een restauratieplan ontwikkeld. Daarbij is veelvuldig overleg gevoerd met de Rijksdienst, dat vrij strikte voorwaarden hanteert.
Kern van dit plan is restauratie van het orgel naar het oorspronkelijke instrument uit het begin van de achttiende eeuw (een voorwaarde van de Rijksdienst), enkele latere toevoegingen van goede kwaliteit mogen bovendien behouden blijven. De provincie toonde zich niet ongevoelig voor het pleidooi van de orgelcommissie om bij de restauratie een krachtig trompetregister toe te voegen. Abbenes: "Dan kan in het laatste couplet wat kracht worden bijgezet. Dit extra register maakt het orgel ook beter geschikt voor concertuitvoeringen."
Deze uitbreiding en de noodzaak om het inwendige van het orgel, dat onder meer uit 750 pijpen is opgebouwd, beter te kunnen onderhouden (door ruimtegebrek nu niet mogelijk), maakt het noodzakelijk dat het balkon waarop het orgel is gebouwd wordt vergroot. Het balkon wordt aan de voorkant met 60 centimeter verlengd. Het wordt ook breder, zodat ruimte ontstaat voor solisten.
Twee weken geleden werd bekend gemaakt dat de provincie financieel stevig bijdraagt aan de restauratie. Niet veertig procent van het subsidiabele bedrag waarop was gehoopt, maar zelfs vijftig. Ook de fondswerving voor de andere helft ziet er hoopvol uit. Hiervoor heeft de orgelcommissie Nina Schilling en Maarten Roeper van bureau VIND in de arm genomen. Maar ook dat is niet genoeg om naar verwachting de hele investering te dekken, inclusief bijkomende kosten van meer dan drie ton. Bedoeling is voor het resterende bedrag een sponsoractie op touw te zetten. "Je kunt denken aan sponsoring van een orgelpijp", vertelt Jan Brouwer, die net als Hans de Goede en Jan van der Vis ook lid is van de orgelcommissie. Sponsors kunnen zich bij hem melden via 0222 318946 of janenjantine@hotmail.com. Planning is dat het gerenommeerde orgelrestauratiebedrijf Mense Ruiter in juni 2019 van start gaat. Het orgel wordt gedemonteerd en naar de werkplaats in Groningen overgebracht. De uitbreiding van het balkon start in september. De feestelijke opening is in juni 2020 gepland.