"Good or bad guys?"
Over de Russenoorlog die aan het eind van de Tweede Wereldoorlog op Texel woedde is al veel gezegd en geschreven. Toch denkt schrijver Eric Lee, geboren in Amerika en Israëlisch staatsburger, in zíjn boek het nodige te kunnen toevoegen.
Deze week was hij op Texel voor onderzoek voor zijn boek dat eind 2019 moet verschijnen. In de aanloop naar 2020, als het 75 jaar geleden is dat de opstand uitbrak. "Nog 239 dagen te gaan voor de deadline", vertelt Lee. Tijd die hij hard nodig heeft voor zijn research. Handicap daarbij is dat hij geen Nederlands kent, dus ook de vele boeken die al over de opstand zijn verschenen zelf niet kan lezen. Op Texel liet hij zich informeren en wegwijs maken door onder andere Gelein Jansen, met wie hij onder meer sprak in het archief van de Historische Vereniging.
Zóveel boeken, wat kan zijn boek nog toevoegen? "In de eerste plaats ken ik er maar eentje in het Engels, een vertaling van het boek van Dick van Reewijk, maar daarin staan vooral veel plaatjes en foto's en interviews met overlevenden. Dit wordt een boek in het Engels en dat is hard nodig."
"Wat ik ook kan toevoegen is dat ik de gebeurtenissen in historisch en politiek perspectief plaats. De opstand kwam niet uit het niets en Texel was ook niet de enige plek waar Georgiërs rebelleerden tegen de Duiters. Ik ben in Georgië geweest voor een eerder boek over de periode van 1918 tot 1921, toen Georgië onafhankelijk was en een democratische regering had. Mijn vorige boek ging over de inval van een Brits commando op de Kanaaleilanden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Daar zaten toen ook Georgiërs. Ook die strijd duurde maar kort en vertoont overeenkomsten met de opstand op Texel. In dat boek heb ik een hoofdstuk aan Texel gewijd. In het boek komen ook een politiek-historische en een morele verantwoording. Were they good or bad guys? Ik begrijp de verdeeldheid daarover op Texel. Want wie is er verantwoordelijk voor de dood van al die burgers? Dat zijn in mijn ogen de Duitsers. Zij begingen veel oorlogsmisdaden. De deportatie van Texelaars naar Assen, de vernietiging van huizen, executies en noem maar op. Ik weet niet of iemand daar ooit voor gestraft is? Het is ingewikkeld, want de Georgiërs hadden wel een Duits uniform aan. Ik wil dat uitzoeken."
Voor zijn onderzoek dook hij onder meer in Britse archieven. "Ook daarin staan veel onjuistheden. Zo wordt er over vier verschillende plaatsen gesproken waar de Engelandvaarders (Texelaars en Georgiërs die met reddingboot de Joan Hodshon tijdens de Russenoorlog naar Engeland overstaken om hulp te halen) aan land zijn gegaan. Ik heb gesproken met een kleinzoon van iemand die de "Russen" heeft zien komen en weet het nu precies. Onduidelijkheid ook over de datum waarop Loladze (commandant van de Georgiërs) is overleden. Ik ga naar de begraafplaats om te kijken of de juiste datum op het graf staat. Ook vond ik een bericht van Eisenhower aan de Russen, om de tweehonderd Georgiërs die het overleefden thuis als helden te behandelen. Eerst werden ze geaccepteerd, later in een kamp gestopt, weer vrijgelaten en ook maakten de Sovjets er een film over, waarin ze als helden werden neergezet.
Hij wil ook naar Canada, om de archieven van de bevrijders er op na te slaan.