Deze ring wilde gevonden worden
"Na een paar passen kreeg ik een sterk signaal van wat even later een mooi bewaarde ring bleek te zijn. Deze wilde duidelijk gevonden worden!" Opgetekend door Jan Jaap Waverijn, in een artikel in het Historisch Blad over ringen.
De op 21 juni 2017 plotseling overleden Jan Jaap Waverijn (63) ging geregeld met zijn metaaldetector op pad, bij voorkeur op plekken waarvan hij na bestudering van de geschiedenis vermoedde dat er (gebruiks)voorwerpen uit een ver verleden in de grond zaten. Zo peuterde hij in de loop der jaren een schat aan ringen, munten, gespen, insignes, kogels, bijlen, schelpen, zaden, scherven en allerlei andere spullen boven de grond. Overblijfselen uit een ver verleden, waardevolle voorwerpen, in veel gevallen van grote historische betekenis. Was hij daar zelf van overtuigd dan documenteerde hij de vondst uitgebreid, niet zelden spitte hij uit boeken, archieven en andere bronnen allerlei informatie boven. Zoals over door hem gevonden ringen.
Over een exemplaar dat hij vond op de Hogeberg, met de inscriptie DC. "Gelein kwam met het idee dat de achternaam wel eens Corff zou kunnen zijn. Geen slecht idee, want aan het einde van de 16e eeuw was er een burgemeester van Alkmaar met de naam Claes Corff en deze was ook rentmeester van Texel. Hij had een zoon en die heette Dirk Corff. Dirk was burgemeester van 1502-1506, maar is op 29-jarige leeftijd gestorven. Wie weet heeft hij deze ring hier verloren..." Van alle voorwerpen die hij vond, spraken ringen het meest tot zijn verbeelding. Uiteindelijk zijn het persoonlijke eigendommen geweest en het verlies ervan zal vaak zeer gedaan hebben. Je vindt zoals ik wel eens zeg zogenaamde 'tranen'."
Jan Jaap Waverijn, geboren in Pijnacker, vierde met zijn ouders als kind regelmatig vakantie op Texel. "We verbleven dan bij Cor en Guur Bakker aan de Monnikenweg", vertelt zijn broer Ad, de oud-huisarts. Na de middelbare school volgde Jan Jaap kunstopleidingen in Utrecht en Breda. Hij woonde in Utrecht, Antwerpen, Den Bosch en andere plaatsen en reisde veel. Naar Zuid-Afrika, Engeland, Suriname, Rusland, Denemarken, Sao Tomé, de hele wereld ging hij over. Deed daar inspiratie op en verdiepte zich in allerlei zaken. Productief als kunstenaar, qua stijl was hij zeer divers. Schilderijen, van abstract tot figuratief, maar ook "freubelde" hij werken in elkaar met takjes, etc. Hij exposeerde zijn kunst op allerlei plekken. "Maar commercieel was hij absoluut niet, hij maakte alleen wat hij mooi vond."
Twintig jaar geleden verhuisde hij naar Texel. Ad: "Net zoals ik had Jan Jaap een sterk gevoel met het eiland." Hier ontwikkelde hij een nieuwe liefhebberij: het zoeken naar historische voorwerpen. Hij ging op pad met zijn metaaldetector en speurde de bodem daarmee af. Op het strand, in de duinen, boerenakkers en andere plekken. De collectie die hij in de loop der jaren opspitte is niet in een paar woorden te omschrijven. "Jan Jaap verzamelde van alles", vertelt Ad. Veel spullen beschreef hij, onder meer in het Historisch Blad. Hij gaf het ook weg. "Hij wilde de historie op het eiland houden." En bracht het onder bij mensen of instanties die er specifieke kennis over hadden. Stenen en andere voorwerpen uit de oudheid bij archeologiekenner Govert van Noort, zaden bij drijfzaaddeskundige Gerhard Cadée. Met botten ging hij naar Adrie Vonk en ook Ecomare en Kaap Skil kregen het nodige van hem.
Maar veel andere vondsten bewaarde hij zelf, kisten en dozen vol. Met de bedoeling er ooit nog eens wat mee te doen. Maar door zijn plotseling overlijden kwam dat er niet meer van. Een bijzondere erfenis, waarmee onder meer zijn broer Ad een jaar geleden werd geconfronteerd. "Ik was net met pensioen, en dat is maar goed ook. Anders zou ik nooit de tijd gehad hebben om die spullen uit te zoeken." Hij viel van de ene in de andere verbazing. "Dan opende ik een doos met dekens en kwam er een groot en zwaar bot uit tevoorschijn. Bleek het een deel van een schouderblad van een mammoet te zijn." Bijzondere vondst is ook een ovale steen. "Het bleek geen steen te zijn, maar een strijkglas. Uit de zeventiende eeuw. Ze verwarmden het en gebruikten het voor het strijken van zijde."
Onder brengen
In navolging van het gedachtegoed van zijn overleden broer, probeert Ad de historische vondsten onder te brengen bij passende instanties en personen. "Ik probeer het een plekje te geven daar waar het hoort." Zo heeft het strijkglas, te zien op de expositie, inmiddels een plaatsje in Kaap Skil.
Van alle voorwerpen die ik vind, spreken ringen het meest tot mijn verbeelding
Een enorme klus, die Ad postuum confronteert met deze bijzondere hobby van zijn markante en tikje eigenzinnige broer. Maar waarbij Ad ook veel kennis opdoet over de historie die hem onder meer in contact bracht met numismaat (muntendeskundige) Frank Postma, die helpt bij het uitzoeken en onderbrengen van de collectie. En met gemeentelijk archeoloog Michiel Bartels.
Uitzonderlijke stukken
Bartels: "Deze collectie metaalvondsten is van zeer grote archeologische waarde. Er zijn drie grote historische collecties op Texel, waarvan dit er eentje is. Er zitten uitzonderlijke stukken tussen, met name uit de Romeinse, Vroeg-Middeleeuwse tijd en mogelijk objecten van de Vikingen die op Texel zijn geweest. Niet alleen koper en brons, ook edelmetaal. Belangrijke vondsten, die goed te koppelen zijn aan bepaalde locaties op het eiland. Ondanks dat er ruilverkavelingen zijn geweest en het land is bemest, wat funest is voor het behoud van metalen objecten in de bodem. Daardoor hebben we een toch een indruk van op welke plekken in bepaalde periode (mogelijk) bepaalde bewoning heeft gezeten. Jaap Jan heeft ook aardewerk verzameld, waarmee je iets kunt zeggen over de ouderdom." Onder de vondsten ook een stukje van een zilveren armband en een Arabische dirham munt uit de tijd van de Vikingen.
De collectie omvat meer: "Daarnaast veel stukken uit de tijd van de VOC, zoals munten, vingerhoedjes, gespen en insignes. De munten geven bijvoorbeeld een heel aardig beeld over de omloop van munten op het eiland. Zoals de öres uit Zweden." Tastbaarheden van de reizen die werden gemaakt naar de Oostzee, destijds een belangrijke handelsroute voor onder meer hout en graan.
Bartels: "Bijzonder zijn ook munten uit de zestiende en zeventiende eeuw uit Republiek Venetië, toen de machtigste factor in het oostelijke Mediterrane gebied. Voor Nederland uitzonderlijk dat ze hier zijn gevonden." En zo zijn er allerlei bijzonderheden.
"Het is een zeer omvangrijke collectie. We hebben nu een beginnetje gemaakt, een belangrijk deel bekeken en gefotografeerd. Het zal nog wel wat tijd in beslag nemen om alles door te nemen. Maar we willen nu graag ter ere van hem deze expositie. De collectie is eigendom van de nazaten van de familie Waverijn. Zij mogen bepalen wat er uiteindelijk mee gebeurt. Mijn hoop is dat Kaap Skil, als dit wordt uitgebreid als museum voor maritiem erfgoed, ook gelegenheid heeft om materiaal van het eiland zelf tentoon te stellen. Het gaat over heel bijzondere en waardevolle spullen, zoals Romeins materiaal waar iedereen zijn vingers bij af zou likken."
Expositie
Een deel van de historische collectie (afbeeldingen van munten, niet de waardevolle munten zelf) van Jan Jaap Waverijn en schilderijen en andere kunstwerken die hij heeft gemaakt, zijn vanaf maandag 18 juni tot en met zaterdag 30 juni te zien in Tusse de Banke. De kunstwerken zijn te koop, de opbrengst wordt geschonken aan Hospice Texel. De expositie is van maandag tot en met zaterdag geopend van 10:00 tot 12:00 en van 14:00 tot 17:00 uur.
Meer op www.waverijn.info.
Gerard Timmerman
