Veteraan brengt landbouwhistorie tot leven
Als je zoals Arie Brans gids bent in Museum Waelstee, dan kom je wel eens bijzondere mensen tegen. "Ik sprak hier laatst een boer uit het oosten van het land. Zijn land lang in Nederland én in Duitsland."
De thematentoonstelling in het Cultuur Historische Museum in De Waal staat dit jaar in het teken van de teelt van pootaardappels, traditioneel een stevige pijler onder de Texelse akkerbouw. Brans praat drie dames uit Apeldoorn bij over een plantmachine, eentje uit de beginjaren van de mechanisatie, die nog werd voorgetrokken door een span paarden. Brans toont hoe de berijder de pootaardappels met de hand de piepers één voor één in het apparaat stopte, waarna ze in de grond verdwenen. Verderop in een vitrine ligt een setje metalen doppen met een scherpe punt voor op de vingers van de landarbeiders die de aardappels met de hand rooiden.
Brans (80), die voorheen een veehouderij bij Oost bestierde, weet veel te vertellen over de Texelse landbouw. "Ik ben al een jaar of zes vrijwilliger in het museum. Het is leuk allerlei mensen te spreken." De drie dames uit Apeldoorn informeren of er ook tulpen staan op Texel. "Jazeker, alleen ze bloeien nog niet."
Brans is één van de vijftig vrijwilligers die zich inzetten voor Museum Waelstee. Ze hebben allerlei verschillende taken. Het bemensen van de balie, rondleiders zoals Brans en de technische dienst. Zoals smeden Han Westelaken, Jan Krotje, Henk Boon en Walter Grabowski. Het smidsvuur wordt gestookt op vetkool. "Het komt van de bodem van de zee", toont Westerlaken een viskist vol. "Vroeger werden de stoomschepen er op gestookt. Als die vergingen, kwamen de kolen op de zeebodem. De kotters krijgen het in de netten en bewaren het voor ons. Het brand prima, mits er voldoende lucht bij komt." Ze smeden bijzondere dingen. Zoals de "dophopper". De flesopener van gietijzer doet het goed in de souvenirwinkel. Net zoals de gesmede hoefijzers. Maar ze maken ook beugels voor houten hekken. "We hebben net een grote order van Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer."
"Het is lekker loperig vandaag", vertelt museumvoorzitter Elco Vermeulen. Achter de bescheiden voorgevel is veel te zien. Over de schapenhouderij, de KI die hier ooit wereldberoemde stieren voortbracht, maar ook over geloven op Texel. Zoals de Texelse zouaven, die van 1861 tot 1866 naar Italië gingen om voor de paus te vechten (zie foto linksonder). Ook Texelaars. zoals Willem Maas. In een vitrine een dankbetuiging van de paus en een brief van regentes Emma, dat hij ondanks dat hij in vreemde krijgsdienst was geweest, Nederlander mocht blijven. In het museum verder een expositie over het (bus)vervoer, de Watersnoodramp van 1953, kinderspelen en vrouwen op de boerderij.
Waelstee is één van de musea die Texelaars met de museumpas die via de gemeente is aan te vragen gratis kunnen bezoeken. De raad stelde twintig mille beschikbaar, waarvan Waelstee ongeveer een achtste krijgt. Vermeulen hoopt veel Texelaars te ontvangen. "Aan het eind van het jaar zal blijken of het uit kan."
