Haneplas: van bollen naar plasdras
"Kom je schelpen tegen, dan omhoog met die bak!" De kraanmachinisten die momenteel werken aan de natuurontwikkeling van de Haneplas hebben nauwkeurige instructie. Boswachter Glenn van Ginkel geeft tijdens een rondleiding door het gebied tekst en uitleg.
Het is even slikken. Om te zien hoe het terrein waar voorheen bollen groeiden kaalslag heeft plaatsgevonden. Graafmachines schrapen de teeltaarde weg, trekkers rijden af en aan om de vrijkomende grond af te voeren. Volgens onze gids boswachter Glenn van Ginkel van Staatsbosbeheer gaat het om 30.000 kubieke meter grond. Ze brengen het naar De Krim, waar het zal worden gebruikt om het terrein van de oude (negen holes) golfbaan in lijn te brengen met de nieuwe.
Het oude bollenland van de Haneplas is pakweg een halve meter verlaagd en veranderd in een plasdras-gebied. Waar de oude schelpenlaag aan de oppervlakte komt, wordt die intact gelaten. Nu nog grauw, bedoeling is dat in deze kalkrijke, voedselrijke en vochtige aarde teer guichelheil en andere planten wortel schieten. Discussie is er over de vraag in hoeverre je van herstel van de originele natuur kunt spreken. "We creëren een milieu waar zeldzame planten kunnen groeien", vertelt Nora Koppert van de provincie, opdrachtgever van dit project. Het gebied van de Haneplas, tussen de golfbaan, de Zanddijk, de Oorsprongweg en de Postweg, omvat een kleine honderd hectare. Onderdeel van Natuurnetwerk Nederland (voorheen EHS), van (min of meer) aaneengesloten natuurgebieden. Aan de andere kant van de Postweg ligt bijvoorbeeld het onlangs ontwikkelde natuurgebied Dorpzicht.
Zeldzame, bijzondere planten, maar het moet ook een broedplaats voor weidevogels worden. Die houden van een vochtige omgeving. Als het werk binnenkort (bij aanvang van het broedseizoen) klaar is, wordt het grondwater opgezet en wordt het nog wat drassiger. Het gebied oogt extra kaal doordat bosjes zijn gekapt. Glenn legt uit dat het uitkijkposten waren voor roofvogels, die loeren op de jonkies van de weidevogels. Bosjes die daar overigens niet van nature groeiden, maar ooit aangeplant voor de fazanten. Wellicht in opdracht van voormalig eigenaar baron Van Tuyl tot Serooskerken, voor de fazantenjacht. Dat is verleden tijd, de natuur staat nu op één. Wel zal het gebied worden begraasd (alleen buiten het broedseizoen), waarschijnlijk door runderen van het ras Black Angus, verwant aan de Hooglanders.
We wandelen verder over het uitgestrekte terrein en passeren een sloot. Die wordt gedempt, overtollig water stroomt straks via een krekenstelsel af naar de Roggesloot. We steken het gebied door en komen op een ander oud bollenperceel. "Hier komt een vogelakker." Het zal worden ingezaaid met een kruidenmengsel, met als doel allerlei soorten muizen aan te trekken, voedsel voor roofvogels.
We zijn op pad met een gemêleerde groep Texelaars. Belangstellend, maar ook kritisch. Onder meer over de enorme grondverplaatsingen. Hoezo 30.000 kuub? In de vergunning zou worden gesproken over 46.000 m3. Waar gaat de rest naar toe? Het antwoord kon niet direct worden gegeven. En hoe zit het met de schade aan de wegen en de bermen? De aannemer is verantwoordelijk. Koppert vertelt dat vóór aanvang van het werk bij de wegen geen nulmeting is gedaan, maar na afloop schouwt de gemeente de weg wel af. In Waalenburg wordt wél een nulmeting gedaan. Hoeveel grond er daar over de weg zal gaan, is nog niet bekend, evenmin wat er mee gebeurt. Het gerucht gaat dat het per schip wordt afgevoerd voor aanleg van de Markerwadden. Maar Koppert spreekt dat tegen. "De grond blijft op Texel." Medio april, mei, als de aannemer het plan voor Waalenburg rond heeft, wordt er meer bekend.
Dan een heel andere vraag: Hoe komt de Haneplas aan z'n naam? Glenn heeft het antwoord. Niet van de fazantehanen of -hennen die hier ooit rondliepen. Haen of heen is de naam van zeebies, dat hier ooit moet hebben gegroeid. Of het weer terugkeert is de vraag, zeebies is een zoutminnend gewas, De Hanenplas is nu overwegend zoet.
Nieuwe natuur, de weidevogels en grondtransport
De toename aan natuur is ook onderwerp van gesprek. Met de Haneplas, Dorpzicht, Waalenburg, De Bol en andere nieuwe natuur krijgt Texel er veel natuur bij. Blijft het daarbij? Wordt natuur die elders in de provincie door stads- en andere uitbreidingen verloren gaat, straks op het eiland gecompenseerd met nieuwe natuur? Volgens Koppert niet, maar de in 2014 vastgestelde Uitvoeringsregeling Natuurcompensatie Noord-Holland lijkt dat niet uit te sluiten. "De provincie bundelt compensatiegelden en zet deze in om grote aaneengesloten gebieden met weidevogelbeheer te creëren of om met inrichtingsmaatregelen de kwaliteit van weidevogelleefgebied te verbeteren."