Pijlers Texel: evenwicht en balans
Met de gemeenteraadsverkiezingen op komst, geven de politieke partijen de komende tijd aan wat zij allemaal voor Texel willen bereiken. Een belangrijke vraag in dit geheel: wat vindt de Texelaar zelf over het algemeen belangrijk?
De Texelse Courant probeert antwoorden te vinden op deze vraag aan de hand van antwoorden die de afgelopen twee jaar zijn gegeven op een aantal vaste vragen in de serie 'Eiland Van…' In deze rubriek, die begin 2016 startte en door de diverse geledingen op het eiland ging, werd steevast gevraagd: 'wat moet er blijven zoals het is', 'wat mag er anders op Texel' en 'Wat is er zonde op Texel'. De serie telt inmiddels zo'n honderd afleveringen.
Het leverde een diversiteit aan antwoorden op, maar wel met een aantal gemene delers. De belangrijkste daarvan is dat veel Texelaars zich verantwoordelijk voelen voor het eiland en oog hebben voor het eigen karakter van Texel en het behoud daarvan. Er is oprechte bezorgdheid zodra zich ontwikkelingen voordoen die direct of indirect als een bedreiging voor het eiland worden ervaren.
Een van die ontwikkelingen is de openbare verlichting. Dat wordt diverse keren genoemd als iets wat anders mag dan wel zonde is. De toename van duisternis wordt niet gevoeld als een toename van veiligheid. Uit de gegeven antwoorden blijkt verder dat Texelaars over het algemeen zeker niet afwijzend tegenover nieuwe ontwikkelingen en innovaties staan, zolang het maar niet ten nadele van het eiland is.
Kritiek is er uiteraard ook op nieuwe ontwikkelingen, vooral als die aanvankelijk moeizaam op gang komen zoals bijvoorbeeld de invoering van de Texelhopper. De nieuwe vorm van openbaar vervoer wordt in het eerste jaar van de serie 'Eiland Van…' meermalen genoemd als iets op Texel anders mag, maar leeft later in de antwoorden een stuk minder.
Een andere ongewenste ontwikkeling is in diverse ogen de bouwstijl van huizen, vooral wanneer die stijl niet overeenkomt met het omliggende landschap. Als concreet voorbeeld worden geregeld de huizen genoemd die de laatste jaren in het Hogeberggebied zijn gebouwd. De zorg is vooral dat bebouwing die als niet passend bij de omgeving wordt ervaren, het Texelse landschap aantast. En dat is met zijn kenmerkende boeten, tuunwallen en stolpboerderijen nou net iets waarvoor toeristen naar het eiland komen.
Texelaar heeft oog voor behoud eigenheid en het bijzondere karakter van het eiland
Rust en ruimte
Rust en ruimte worden het meest genoemd op de vraag wat er op Texel moet blijven zoals het is, gevolgd door de openheid van het landschap. Een grote zorg is dat het open landschap op den duur toch langzaam dichtslibt met bebouwing. Onderliggend komen uit de antwoorden de begrippen 'balans' en 'evenwicht' naar voren als een soort van dragende pijlers onder de genoemde rust en ruimte.
Natuur, landbouw, toerisme en recreatie kunnen prima naast elkaar bestaan dan wel samengaan, zolang ze maar met elkaar in balans en evenwicht zijn. Problemen ontstaan er wanneer het gevoel of het idee bestaat dat de ene sector teveel ruimte van de andere sector in beslag neemt. Dat is terug te zien in de antwoorden in 'Eiland Van...'. Voor de ene Texelaar is bijvoorbeeld elke vierkante meter natuur erbij al teveel, de ander komt in protest zodra er ergens een nieuwe vierkante meter akkerbouw wordt waargenomen.
Gemene deler is echter dat sectoren prima samengaan, zolang het gevoel van evenwicht en balans er maar is. Wel klinken de nodige bezwaren tegen 'gemaakte natuur'. Natuur op zich roept geen bezwaren op, maar 'gemaakte natuur' wordt veelal als ongewenst ervaren. Dat begrip komt voorbij in samenhang met polder Waalenburg die vroeger agrarisch was, maar natuur moest worden, zodat de provincie in het kader van de Ecologische Hoofdstructuur (tegenwoordig Nationaal Natuurnetwerk) aan voldoende vierkante meters natuur kon voldoen. Het is iets dat gevoelig blijft liggen. Opgemerkt wordt verder dat boeren ook goed voor de natuur kunnen zorgen. Zorg is er over de afname van de weidevogels, daarvoor worden in de antwoorden onder meer de verwilderde katten aangewezen. De rijen sluiten zodra een instantie spreekwoordelijk ergens 'een hekje' op het eiland neerzet en vervolgens verkondigt dat het gebied achter dat 'hekje' niet meer toegankelijk is. Dat roept weerstand op. Zo wordt meermalen geantwoord dat de afsluiting van Ceres zonde is, vooral op de momenten dat dat actueel was. Later vermindert dat weer.
Die weerstand is onder meer te verklaren uit de verantwoordelijkheid die gevoeld wordt voor het eiland, maar ook vanuit het gevoel dat Texel in eerste instantie van Texelaars is. Met name instanties van de overkant krijgen het te verduren als zij het gevoel geven de dienst uit te willen maken. De Texelse politiek komt er over het algemeen redelijk goed vanaf. Wel zou er meer verbondenheid tussen de partijen onderling mogen zijn en er zou soms minder 'geneuzeld' mogen worden over onderwerpen die niet direct van belang zijn. De politiek komt er minder goed vanaf als het beeld ontstaat 'dat er plannen worden doorgedrukt' of dat beslissingen al in een vroegtijdig stadium zijn genomen.
De vriendelijkheid en gemoedelijkheid van het eiland worden eveneens geroemd als zaken die vooral moeten blijven zoals ze zijn. "Hier wordt nog gedag gezegd tegen elkaar", is een van de antwoorden. Niettemin wordt ook aangekaart dat dit beeld niet geromantiseerd moet worden. Zo merkt iemand op dat er 'in strijd met het vriendelijk karakter van de Texelaar' nogal eens onderlinge ruzies en geschillen zijn, waarbij het er keihard aan toe kan gaan zodra met name persoonlijke belangen in het geding komen. Dan zijn balans en evenwicht ook ver te zoeken. "Men zou elkaar wat meer mogen gunnen en beter met elkaar moeten overleggen." Ander nadeel van een kleine gemeenschap is dat er snel over elkaar gekletst wordt. Voordeel is de sociale controle die meermalen als positief punt wordt genoemd. Een andere spreker in de serie kaart aan dat, in weerwil van het beeld dat iedereen elkaar kent, mensen en organisaties op het eiland soms juist behoorlijk langs elkaar heen kunnen leven en werken.
Op economisch gebied klinkt de roep om het behoud van kleinschaligheid. Met name het eigen karakter van de winkels in de dorpen wordt geroemd. Maar wel met de aanvulling dat Texelaars dan ook in de eigen winkels hun boodschappen moeten doen om het winkelbestand mee in de benen te houden. Over het betaald parkeren, zijn de meningen verdeeld. Eensgezindheid is er wel zodra het betaald parkeren bij de strandslagen (ingevoerd sinds 1 januari 2017) aan de orde is. Dat wordt ervaren als een ongewenste ontwikkeling die niet past bij de Texelse gastvrijheid. Texelaars storen zich er ook aan wanneer op economisch gebied het merk 'Texel' te pas en te onpas gebruikt wordt om iets in de markt te zetten of aan te prijzen. 'Texel' is een sterk merk, maar dat raakt aan inflatie onderhevig als het overal opgeplakt wordt.
Toerisme
Wat het toerisme betreft, klinken er zorgen over de grenzen aan de groei. Ook hier doen de begrippen 'balans' en 'evenwicht' zich gelden. Er klinken weinig negatieve geluiden over het toerisme (behalve dat toeristen soms erg langzaam rijden), maar wel de zorg dat een teveel aan toeristen zomaar een omslag kan veroorzaken." Als de toerist het eiland niet meer wil bezoeken wegens de drukte, ben je klaar met zijn allen" zegt iemand in de serie "Een goede naam komt te voet en gaat te paard." Zorgen zijn er ook over de hoeveelheid auto's die in tijden van drukte het eiland opkomen. Tegelijkertijd wordt de noodzaak van verandering en vernieuwing op toeristisch gebied benadrukt. Gasten staan immers niet stil en willen ook wel eens wat nieuws in hun verblijven.
Opvallend is dat de OSG niet vaak wordt genoemd in de serie 'Eiland Van…'. Meer algemeen klinkt wel dat de jeugd op het eiland behouden moet worden, onder meer door een grotere verscheidenheid aan werkgelegenheid. Ook klinkt de wens om meer jonge gezinnen naar het eiland te krijgen, iets wat al meerdere jaren te horen is.
Ouwe Sunderklaas en de Meierblis worden genoemd als tradities die bij het eiland horen en ook zeker niet verloren mogen gaan. Zoals gesteld klinkt behoud van het eilandelijk karakter door in diverse antwoorden. Met de ondertoon dat 'Texel geen verlengstuk van Noord-Holland mag worden', maar eveneens in de wetenschap dat Texel gewoon onderdeel is van de regio. En met 'evenwicht' en 'balans' als dragende pijlers om op het eiland zelf de boel zoveel mogelijk in goede banen te laten verlopen.
Jeroen van Hattum
