Achterblijver na ''Rede'' niet langer antiheld
De ondernemende Texelaar die de wijde wereld intrekt op een voetstuk en de blijver als antiheld. Mocht dat beeld bestaan, dan is dat na vrijdag de wereld uit. Denker des Vaderlands Marli Huijer prees in haar ''Rede van Texel'' het honkvaste deel van de bevolking als hoeders van ons materiële cultuurgoed.
Maar misschien nog wel meer omdat de achterblijvers, die zorgen dat de lokale geschiedenis levend en erfgoed behouden blijft en de verbindende factor zijn binnen de gemeenschappen, zorgen voor een vertrouwde omgeving voor vluchtelingen en een groot hart hebben. Geen toeval dat ze dit aansneed. ''Achterblijven – Een nieuwe filosofie voor een grenzeloze wereld'' heet het boek dat komend najaar verschijnt van de hand van deze lector Filosofie en Beroepspraktijk aan de Haagse Hogeschool en bijzonder hoogleraar Filosofie van Cultuur, Politiek en Religie aan de Erasmus Universiteit. En de vierde in rij die de eer is gegeven om in de historische Zeemanskerk de Rede van Texel uit te spreken. En daarmee ook de luisteraars een spiegel voorhoudt, betoogde burgemeester Uitdehaag in zijn introductie.
Het kon niet anders of de Brexit kwam voorbij in haar rede. De hang naar autonomie, sentimenten die ook in Nederland spelen, worden vooral gevoed door angst, was haar analyse. Angst voor een invasie vanuit Afrika, terrorisme, dat woningen worden ''ingepikt'' en berichten in de media over crisis. kortom: angst om in het bestaan te worden aangetast.
Andere verschijnsel dat Huijer signaleerde is dat de tijd steeds ''vloeibaarder'' wordt, mensen flexibeler en zaken kortstondiger. Denk aan arbeidsovereenkomsten van een jaar en huwelijken en relaties die sneller dan voorheen worden verbroken. Onder jongeren heerst onzekerheid over hun toekomst, hun pensioen. ''De focus ligt veel meer op nu, de horizon wordt steeds korter.'' Waar de bestaansonzekerheid is toegenomen, heerst volgens de spreekster een groot verlangen naar een eigen plek. Met als gevolg het ontstaan van een soort territoriumdrift, de angst dat een ander het woon- en leefgebied binnendringt. Een gevoel dat ook een onderlinge band schept. Ze trok de vergelijking met een trein, waar de zittende passagiers (autochtonen) in een coupé worden geconfronteerd met reizigers (allochtonen) die daar ook een plekje zoeken. Dat gevoel van solidariteit blijkt vloeibaar. Want zodra de nieuwe reizigers een plekje in de coupé hebben en er stappen op de volgende halte weer andere passagiers de coupé in, dan blijken alle zittende reizigers ineens verenigd in hun territoriumdrift. Migratie is zo oud als de mensheid. Europa was, zo becijferde Huijer, tot de dekolonisatie vooral een emigratiegebied. Daarna kwamen er meer immigranten dan dat er emigranten vertrokken. Hoe dat zich op Texel verhoudt, is volgens haar een interessante vraag, waarop ze zelf het antwoord niet had. Representatief of niet, uit een steekproef onder haar gehoor bleek dat er veel ''import'' in de kerk zat. Maar ook Texelaars die waren gebleven. ''Achterblijvers'' omschreef ze als hoeders van de immateriële cultuur, verhalen, normen en waarden en andere cultureel erfgoed. De blijvers zorgen ook voor behoud van de sociaal-politieke gemeenschap, de netwerken en de gemeenschappen. Juist omstandigheden die van belang zijn voor vluchtelingen om zich thuis te kunnen voelen. Ze noemde voorbeelden van kleinschalige opvangsituaties, waar de vluchtelingen nagenoeg zelfvoorzienend zijn en onderdeel worden van de plaatselijke gemeenschap. Over cultuurverschillen repte ze overigens niet. Maar de lokale bevolking als cultuurhoeder die de helpende hand uitsteekt, is een beeld dat ook burgemeester Uitdehaag op Texel herkent. Waarderende woorden die maakten dat menig Texelse ''achterblijver'' een bijzonder tevreden gevoel overhoudt aan deze Rede van Texel.