Keuze voor Texel was goede keuze
Na bijna zes jaar vertrekt Francine Giskes woensdag als burgemeester van Texel. "Het is me goed bevallen, maar er zijn ook grenzen aan de verantwoordelijkheid die je wilt dragen."
"Het begint nu toch tot me door te dringen dat ik veel hier voor het laatst doe", vertelt burgemeester Francine Giskes. "Ik bedacht me, toen ik net door de gang liep, dat de mensen die hier zitten over twee weken nog steeds hier werken, maar ik ben er dan niet meer. Toch een gek gevoel. Het voelt na zes jaar bijna als familie en dat ga ik straks missen." Tot en met 14 oktober is Giskes burgemeester van Texel. Op 15 oktober treedt ze aan als lid van Algemene Rekenkamer in Den Haag. Giskes werd op 20 november 2009 geïnstalleerd. Het voormalige Tweede-Kamerlid voor D66 zei destijds dat ze alleen burgemeester van Texel wilde zijn. Zes jaar later staat ze nog steeds achter die woorden. "Het is me goed bevallen. Texelaars kunnen hard zijn, maar de samenleving is inclusief. Iedereen mag er zijn en dat is heel prettig aan een gemeenschap. Als burgemeester krijg je de kans binnen zo'n samenleving te opereren en te doorgronden wat er allemaal speelt." Giskes had in het begin de naam dat ze onzichtbaar was en te weinig daadkrachtig optrad. Twee typeringen waar ze zich nog steeds over kan verbazen en niet in herkent. "Als burgemeester kan ik wel met een vuist op tafel slaan of stoer wat roepen, maar wat heeft dat voor zin als er vervolgens niets gebeurt? Ik zou het heel erg hebben gevonden als ik in zes jaar tijd niets zou hebben bereikt, maar dat is gelukkig niet het geval, al ben je hier natuurlijk nooit alleen verantwoordelijk voor." De realisatie van de noodaanlanding voor TESO in Den Helder ziet ze als één van de meest in het oog springende resultaten waarin ze een nadrukkelijke rol heeft gehad. Rijkswaterstaat had er aanvankelijk geen geld voor, maar na lang aandringen van Giskes werd de noodaanlanding 'gratis' gecombineerd met de renovatie van de lange fuikwand in Den Helder. In navolging van Den Helder komt er met een bijdrage van de gemeente en TESO nu ook een noodaanlanding op Texel. "Het is verder gelukt bij de erfpachtkwestie met Staatsbosbeheer zaken geregeld te krijgen. Eerste woningen op grond van SBB mogen nu bijvoorbeeld worden verkocht. De schadevergoeding voor Waalenburg was vermoedelijk niet zo goed geregeld geweest als ik niet op mijn poot had gespeeld en het is gelukt de tweede ambulance voor het eiland te behouden." Bij de ambulance kreeg de burgemeester het verwijt dat ze niet direct vierkant op de barricade klom, maar zich aanvankelijk nogal genuanceerd opstelde. Het was de werkwijze van Giskes: zaken van alle kanten bekijken en oog hebben voor de beweegredenen en drijfveren van anderen. "Terugkijkend heb ik veel kunnen regelen en er zijn dingen voor de poorten van de hel weggesleept. Ik heb ook de nodige conflicten mogen begeleiden en oplossen. Dat maakt dat je je in dit ambt nuttig voelt en dat geeft een goed gevoel." Het was de afgelopen zes jaar niet allemaal rozengeur en maneschijn. De burgemeester verzeilde in een conflict met Indië-veteranen dat recent werd opgelost met een aparte bijeenkomst voor Nederlands-Indië in Den Burg, ze had mot met camping Kogerstrand over de plaatsing van hekken en ze maakte niet direct vrienden op de OSG met opmerkingen over het onderwijs. Daar staat ze nog steeds achter. "De onderwijsinspectie beoordeelt het onderwijs op de OSG telkens als bungelend op het randje van voldoende en daar voelde ik me als schoolbestuurder verantwoordelijk voor. Daar moest wat gebeuren. Alle kinderen op het eiland zijn op de OSG aangewezen, dus je hebt de zware verantwoordelijkheid het onderwijs goed te laten zijn. Ik heb daar in de groep wel eens gezegd dat de kwaliteit echt op het randje is en dat is me niet in dank afgenomen. Nu is het burgemeesterschap geen populariteitsquiz, dus als men mij iets minder gezellig vindt, dan is dat maar zo. Het is belangrijk dat er wat gebeurt aan de kwaliteit. Ik heb goede hoop dat de nieuwe rector daar een juiste slinger aan kan geven." Giskes ontpopte zich ook als een burgemeester die streed tegen het gebruik van drank en drugs. Texel is volgens haar aan de ene kant niet veel anders dan de rest van Nederland, maar het baarde haar zorgen dat Texel wel bovenaan stond op lijstjes met het meeste gebruik in de regio. "Texelaars willen nog wel eens geloven dat het hier meevalt met alcohol en drugs, maar we moeten onszelf niet in slaap sussen. Je schrikt als je de cijfers ziet en het gaat me aan het hart als het niet goed gaat met de jeugd. Er is een Afrikaans gezegde dat je een heel dorp nodig hebt om een kind op te voeden en hier kun je zeggen dat je daar een eiland voor nodig hebt. Het doet me deugd dat ik de laatste tijd regelmatig ouders van jonge kinderen tegenkom die anders tegen het onderwerp aan beginnen te kijken. Het staat gelukkig in de aandacht." De drugsproblematiek is volgens Giskes een vast onderdeel van het regulier overleg met de politie. "Soms pak je een dealer op, maar het probleem is dat een ander die plaats dan weer inneemt. Ik denk dat het een illusie is dat je het drugsprobleem ooit oplost, maar het zou al prettig zijn als we niet bovenaan maar onderaan lijstjes met gebruik van alcohol en drugs komen te staan. Dan maak je ouders met jonge kinderen duidelijk dat Texel echt een plek is waar je je kinderen goed kunt laten opgroeien." De bultrug die eind 2012 op de Razende Bol strandde, was het meest bizarre dat ze meemaakte. "Dan kom je bij de kern van het burgemeesterschap. Je moet echt even aan de bak om de zaken op zo'n moment in goede banen te leiden. Dan merk je ook goed dat je op een eiland zit midden in de natuur." Eind 2014 kwam Giskes (64) voor de vraag te staan of zij zich kandidaat wilde stellen voor een tweede termijn. Het gegeven dat ze soms amper meer baas was over haar eigen agenda was één van de redenen er vanaf te zien. "Het burgemeesterschap is een ambt waarvoor je 24 uur per dag, zeven dagen in de week beschikbaar moet zijn. Elk moment kan er iets gebeuren wat jij moet oplossen of waarvan jij had moeten voorkomen dat het kon gebeuren. Je kunt ook op de gekste momenten worden gebeld wanneer iemand na een huiselijke ruzie een huisverbod moet worden opgelegd. Dat gebeurt ook nog wel eens op Texel. Er zit een grens aan die verantwoordelijkheid en ik stond ook voor de vraag hoe lang ik die wilde dragen." Giskes verwacht straks meer tijd vrij te kunnen maken voor haar gezin; ze heeft twee dochters aan de overkant en sinds een paar jaar is ze oma van een kleinzoon. Eind 2003 verloor Giskes haar dochter Maite door een onopgeloste gebeurtenis. Een drama in haar privéleven waar de Texelaars met respect mee omgingen. "Het was prettig en respectvol dat het aan mij werd overgelaten om te bepalen of ik daar wel of niet wat over wilde zeggen. Giskes noemde haar dochter één keer publiekelijk tijdens de Hoedendag die een jaar geleden in het gemeentehuis werd gehouden. Ze vertelde toen hoe ze met haar dochter een hoedententoonstelling had geopend, nadat ze als Kamerlid met een hoedje-van-papier naar Prinsjesdag was gegaan. "Ik heb er toen bewust voor gekozen haar te noemen. Ik merk verder dat het me persoonlijk heeft geholpen en goed heeft gedaan dat ik zes jaar geleden naar Texel ben gegaan." Giskes blijft na haar vertrek op Texel wonen. "Het is niet 'wegwezen' zodra ik hier klaar ben. Ik woon op een mooie plek en het bevalt me hier heel goed." Hoe het straks zal zijn als oud-burgemeester? Ze heeft geen idee. "Daar heb ik nog geen ervaring mee", klinkt het lachend. "Maar ik moet niet in de valkuil trappen om dingen te blijven doen die ik als burgemeester deed." Wat de politiek betreft, keek Giskes de afgelopen jaren met zorg naar de versnippering in de raad. De vorige gemeenteraad eindigde met tien fracties op vijftien raadsleden en momenteel staat de teller op negen fracties. "Het is omslachtig en de vergaderingen duren langer, omdat iedereen zich wil manifesteren. En als het erop aan komt, wordt er toch meestal eensgezind gestemd." Volgens Giskes hebben raadsleden die zich afscheiden en voor zichzelf beginnen de dure plicht om duidelijk te maken waarom de politiek niet zonder hen kan. "Dat heb ik de raadsleden ook laten weten." Volgens Giskes heeft de Texelse politiek het geluk dat de raadsleden niet rollebollend over straat gaan. "Den Helder heeft meer uit te leggen. Maar het zijn zaken om mee op te passen. We hebben kwesties gehad met de burgemeesters van Vlieland en Schiermonnikoog en dan zijn er toch mensen aan de overkant die zich gaan afvragen of die eilanden allemaal nog wel een eigen burgemeester moeten hebben." Los van de versnippering heeft Giskes bewondering voor Texelaars die plaats nemen in de gemeenteraad. "Het is werk waar veel tijd in gaat zitten als je het goed wil doen." Bij de Algemene Rekenkamer vormt Giskes vanaf 15 oktober samen met Kees Vendrik en Arno Visser het college dat de organisatie aanstuurt. De rekenkamer, waar circa driehonderd mensen werken, controleert of beleid van de overheid effectief, rechtmatig en doelmatig is geweest. "Ik kan daar nog een keer mijn bijdrage leveren aan het functioneren van de overheid. Ik ben benoemd voor het leven, maar het lidmaatschap eindigt op mijn zeventigste. Ik denk daar straks voordeel te hebben van het burgemeesterschap. Je kunt uit eigen ervaring aangeven met hoe weinig mensen een gemeente vele taken moet uitvoeren. Daar is in het landelijke niet altijd oog voor." In haar eerste toespraak in 2009 sprak Giskes de hoop uit dat Texel zich zou profileren als 'Texel op z'n breedst' als tegenhanger van 'Holland op z'n smalst'. Die wens kwam niet altijd uit, maar vaak wel. "Ik heb altijd met trots gekeken en verteld over de vele innovaties op dit eiland. Neem bijvoorbeeld de innovaties in de visserij of het team van Marc van Rijsselberghe dat mooie dingen doet met de teelt van zilte aardappelen en groenten. Of Planet Texel. Dat wordt met argwaan en argusogen bekeken, maar het wordt ook omarmd binnen de samenleving en er lijken in De Koog nu concrete stappen te worden gezet. Dan merk je dat Texelaars verder kijken dan je van nature zou doen en dan kun je spreken over Texel op z'n breedst."
Jeroen van Hattum
