70 jaar geleden: Russenoorlog (7)
Eindelijk, op zondag 20 mei 1945, komen de Canadezen van het Eerste Legercorps naar Texel. De Duitsers worden ontwapend, de Georgiërs ondergebracht in hotel Californië.
In de voorgaande dagen zijn al enkele Canadese officieren naar het eiland gekomen om de overgave van de Duitsers te regelen. De Canadese hoofdmacht onder leiding van commandant Tweedsmuir volgt op 20 mei. Het Duitse bataljon wordt als 'niet meer bestaand' aangeduid. "Als laatste hebben wij de bataljonsvlag 'Koningin Tamara' in het vuur geworpen om onze afkeer van de Georgiërs tot uitdrukking te brengen", zo laat oud-commandant Klaus Breitner optekenen in Dick van Reeuwijks boek 'Sondermeldung Texel'.
Maandag 21 mei 1945
Op 21 mei begint de aftocht van de Duitsers. Vanaf de noordbatterij en vliegveld Vlijt vertrekken ze via Den Burg naar de haven van Oudeschild. De verslagenen proberen zoveel mogelijk eten mee te nemen naar Duitsland. Bij een controle door de Binnenlandse Strijdkrachten moeten ze een deel toch achterlaten.
Dinsdag 22 mei 1945
Alweer een dramatische dag. Op 22 mei worden de lichamen gevonden van tien Texelse mannen die op de eerste dag van de opstand, 6 april, waren gearresteerd in Den Burg. Tijdens de rit naar De Mok met een open vrachtwagen en aanhanger wisten vier van de 14 mannen te ontsnappen, het lot van de tien anderen blijft tot het eind van de oorlog onbekend. Tot ontzetting van iedereen blijken ze bij de Mokbaai te zijn geëxecuteerd en begraven.
Zaterdag 26 mei 1945
Op 26 mei worden 186 gesneuvelde Georgiërs op de Hogeberg begraven, in negen lange rijen, zij aan zij. De graven komen op een fraaie zuidhelling - het latere Russenkerkhof - met op de top het graf van hoofdman Sjalwa Loladze en een eenvoudig houten monument. De overlevende soldaten nemen hier afscheid.
Nu de Russenoorlog ten einde is, kan de trieste balans worden opgemaakt. De bloedige veldslag heeft aan 117 Texelse burgers het leven gekost. Van de 800 Georgiërs blijken er 228 nog in leven, van wie velen gewond. De Duitse verliezen kunnen niet nauwkeurig worden berekend door de chaotische oorlogssituatie; schattingen lopen op tot 2.347. Hierbij zijn door de Canadezen behalve de doden, waarschijnlijk ook de gewonden meegeteld. J.A. van der Vlis houdt het in 'Tragedie op Texel' op totaal (Texelaars, Duitsers, Georgiërs) circa 1.200 dodelijke slachtoffers. Hoe het ook zij, de opstand der Georgiërs, die in de nacht van 5 op 6 april 1945 begon, heeft dood en verderf gezaaid op het voorheen zo rustige Texel.