"Opnieuw verdedigen belang goed en fout"
Het herdenken van de oorlog is na zeventig jaar toe aan herijking. De begrippen 'helden', 'daders en slachtoffers' en 'goed en fout' verdienen het om opnieuw op hun waarde te worden beoordeeld.
Dat zegt Lodewijk Dros maandagavond 4 mei tijdens de Herdenkingsbijeenkomst in de Burghtkerk in Den Burg. Die begint om 18.45 uur. De geboren Oosterender, theoloog en chef van het katern Letter en Geest van dagblad Trouw, gaat als spreker in op de toekomst van het herdenken. Het wordt volgens Dros een persoonlijk verhaal waarin hij vertelt over zijn opa en oma die tijdens Georgische Opstand drie Georgiërs ('de Russen') in huis namen. In het essay dat morgen (zaterdag) in Trouw verschijnt, geeft Dros alvast een voorzet op zijn lezing waarbij hij ingaat op de toekomst van het herdenken. In het essay ('terug naar goed en fout') betoogt Dros dat Nederland door het loslaten van de begrippen 'goed en fout' ook de begrippen 'held', 'slachtoffer' en 'dader' is verloren. De trend om iedereen tot slachtoffer van de oorlog te benoemen, doet volgens hem geen recht aan de mensen die tijdens de oorlog bewust risico's namen om te doen wat volgens hen goed was. Dros staat niet alleen in zijn opvatting. Directeur Marjan Schwegman van het Niod (het Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies) pleitte in 2008 in de Marinus van der Lubbe-lezing ook al voor een terugkeer van het begrip 'held' om tegenwicht te bieden aan de trend iedereen als slachtoffer van de oorlog te beschouwen. Dros beschrijft zijn persoonlijke ervaringen tien jaar geleden op de Georgische Erebegraafplaats aan Zuid Haffel. Michail Saakasjvili, destijds president van Georgië, was daar om de Georgische Opstand te herdenken. Saakasjvili zei toen dat iedereen, Georgiër, Duitser en Texelaar, oorlogsslachtoffer was geweest. Woorden die volgens Dros goed vielen, maar geen recht deden aan mensen die tijdens de oorlog heldendaden verrichtten. Als voorbeeld noemt hij zijn grootouders die door de hulp aan de Georgische soldaten bewust het risico namen door de Duitse bezetter te worden vermoord. "Tijdens die toespraak van Saakasjvili gingen alle mensen die handelden in het volle besef van wat ze riskeerden door de postmoderne gehaktmolen. Goed was niet goed meer, fout niet fout, allemaal waren ze slachtoffer." Dros zegt zich er tien jaar later nog over te kunnen opwinden. Hij is blij dat het Nationaal Comité 4 en 5 Mei sinds kort weer een onderscheid maakt tussen daders en slachtoffers en gezegd heeft dat op 4 mei de slachtoffers van de oorlog worden herdacht, niet de daders. Dros: "De herontdekking van slachtoffers en daders roept ook de herwaardering van goed en fout op. Als we geen moraliteit aan de Tweede Wereldoorlog ontlenen, kunnen we Dodenherdenking net zo goed naar Allerzielen op 2 november verplaatsen. Mij staat een herleving van de moraliteit voor ogen. Die levert geen vaststaand goed en fout op, maar een voortdurende weging, die door de tijd heen kan veranderen, dat heb ik op Texel gemerkt. Goed en fout is geen overzichtelijke mal waar alles in past, maar het is de moeite waard het belang van goed en fout opnieuw te verdedigen tegen het goedbedoelde, maar onverschillige 'het zijn allemaal slachtoffers'. De waarden die tijdens de oorlog in het geding waren - gelijkheid en vrijheid, versus racisme en totalitair denken - zijn er belangrijk genoeg voor."