Geschiedenis komt onder stof vandaan
Zeventig jaar lag hij verscholen in een ruimte achter een verwarming in een woning aan de Kerkstraat in Oosterend. Tot Edwin van der Star vorige week tijdens de verbouwing de ruimte ontdekte. Onder een dikke laag stof lag een bajonet.
Enthousiast liet hij het stuk geschiedenis aan partner Suzanne Schagen zien. Maar hoe kwam het daar terecht? Wie had het daar neergelegd en wat zou het verhaal er achter zijn?' Schagen plaatste direct een foto op Facebook en het sociale netwerk deed zijn werk. Al snel kwam er reactie van Bram van Dijk, actief in het Luchtvaart & Oorlogsmuseum. Toch is zijn functie niet de reden dat hij aan deze kennis kwam. De 76-jarige Texelaar woonde destijds in het huis en schoof graag aan bij Suzanne en Edwin om te vertellen wat hij wist. 'Wij hadden destijds een onderduiker, de Georgische Iwane Schawade. Het is de man rechts', vertelt hij terwijl hij een zwart-witfoto op tafel legt. Boven is de situatie veranderd. In het kamertje is veel veranderd. Groot is het nog steeds niet, toch was de ruimte van zo'n twaalf vierkante meter in de oorlogsjaren nog opgedeeld in twee kamertjes. In het voorste gedeelte zit de berging waar de bajonet uitkwam. Een schuin aflopende ruimte van een meter diep en ongeveer anderhalve meter hoog, in de breedte opgedeeld in twee ruimtes (zie foto). 'Ik had de verwarming die er voor zat verwijderd en vroeg me af wat er voor ruimte achter zat. Toen zag ik vanaf de linkerkant van de ruimte dat in het tussenschot een gat zat, waarmee je met je vinger het schot los kon trekken. Het was wel vastgezet in de loop der jaren. Ik heb het losgemaakt en kwam bij de ruimte terecht', vertelt Van der Star. Van Dijk vertelt: 'Mijn zus wist wel van die ruimte af en ook dat vader zich daar verstopte bij razzia's. In de oorlog werden Texelaars te werk gesteld in Assen. En ondanks dat hij al boven de leeftijd van de te werk gestelden zat, nam hij het zekere voor het onzekere. Onze onderduiker moet de bajonet daar op een gegeven moment hebben neergelegd. Hij sliep in het voorste kamertje. Wat ik weet is dat zijn pistool altijd geladen naast zijn bed lag. Het was de kamer van mijn zus en die zegt dat ze daar nooit weg geweest is, maar ik weet het zeker. Ik sliep aan de andere kant van de ruimte, we sliepen daar met zijn vieren.' Schagen geeft aan dat ze het zich maar moeilijk voor kan stellen: 'Zoveel kinderen in zo'n kleine ruimte, bizar.' Na de oorlog ontving de familie Van Dijk nog één brief van Iwane Schawade. In gebrekkig Duits schrijft hij op: 'Liebe Mutter und Vatter, Vor allem ich wunsche Ihre imer gesund und gutte seihn. Ich wunsche Herzlieche gruss geben von mihr. Herzlieche gruss zum deiner kinder Arim und Chrit und wunsche ihm euch mit diere ihmer gesund seihn. Geben noch herzlieche gruss ales deine Kinder wen ich weze zum deiner Haus. Sie alles schon wisen gutt was ich wolte fur deine ganze Vamilien. Ich ihmer und nimals nicht werden vergessen was sie for mich gemacht haben bis letzte zeit auch werden sagen und denke das, was sieh gutte gemacht zum mihr. Ich noch befindet sich im Deutsland und denke wir snell werden zum meiner heimat. Meine kamaraden giebt Deines ganze Vamilien herzlichen gruss. Diese brief schreibt deine guter froind. Iwane Schawade. Het laatste dat de familie hoort is dat Schawade vlak na de oorlog zijn nek breekt bij een val uit een appelboom in een boomgaard. Een verhaal dat de familie nooit geloofd heeft. 'Wij denken dat hij door de Russen is vermoord', besluit Van Dijk.