70 jaar geleden: Russenoorlog
Precies zeventig jaar geleden, in de nacht van 5 op 6 april 1945, vond de Opstand der Georgiërs plaats. Een dramatische periode en aanleiding de gebeurtenissen van toen in herinnering te brengen.
Achthonderd Georgische soldaten, ingelijfd aan het oostfront en door de Texelaars aangeduid als 'Russen', richten die nacht een bloedbad aan onder de Duitsers van het 822e bataljon waarmee zij op Texel zijn gelegerd. De opstand ontaardt in een bittere strijd: de Russenoorlog. Pas op 20 mei wordt Texel bevrijd, Europa's laatste slagveld. Deze late bevrijding zal op 20 mei 2015 speciaal wordt gevierd. Bij deze reconstructie maken we gebruik van de website www.derussenoorlog.nl van Arnold van Bruggen. Andere bronnen: 'Tragedie op Texel' van J.A. van der Vlis, 'Sondermeldung Texel' van D. van Reeuwijk en fotocollectie Luchtvaart en Oorlogsmuseum Texel. Met dank aan Frans Hopman.
Donderdag 5 april 1945
In relatieve rust wacht Texel het einde van de oorlog af. Tot het marsbevel komt dat vijfhonderd Georgiërs van het 822e bataljon naar het front in oost-Nederland moeten. Om te voorkomen dat zij terug in de Sovjet-Unie als landverraders zwaar zullen worden gestraft, besluiten ze tegen de Duitsers in opstand te komen en Texel alvast te bevrijden. Om 01.00 uur begint de opstand, codenaam: Denj Rozjdenij, Dag der geboorte. Verspreid over het eiland doden de Georgiërs met messen en bajonetten bijna 400 Duitsers van het bataljon. Velen wordt de keel doorgesneden. Enkele Duitse militairen, onder wie commandant majoor Klaus Breitner, weten te ontkomen en alarm te slaan, de Sondermeldung Texel.
Vrijdag 6 april 1945
Zo'n tweehonderd Texelse mannen melden zich bij hoofdbunkercomplex Texla om mee te vechten met de Georgiërs, maar Texla wordt onder vuur genomen en het verzet in de kiem gesmoord. Ondertussen is de situatie in Den Burg verwarrend en gespannen. Als represaille arresteren de Duitsers veertien Texelaars, die op een open vrachtwagen naar De Mok worden gebracht. Vier van hen weten te ontsnappen door in een bocht van de truck te springen. De overige tien worden op het strand aan de Mokbaai geëxecuteerd. Pas na de oorlog wordt hun graf gevonden. Een ultimatum aan de Georgiërs om voor drie uur 's middags alle wapens in te leveren en zich overgeven, wordt niet geaccepteerd. Om 15.00 uur begint het bombardement van Den Burg. Het dorp wordt onder meer beschoten vanuit de zuidbatterij bij Loodsmansduin en Den Helder. Het bombardement duurt zo'n twintig minuten, maar het lijkt wel uren. Den Burg verandert in een hel.