NIOZ toont onderzoek in praktijk
Schepen die in fjorden volle kracht voeren, maar niet vooruit kwamen. Het 'dood water-effect' werd dit genoemd. Het gevolg van zoet smeltwater in een zoute omgeving, dat onder water voor golven zorgt die effect hebben op de vaarsnelheid.
Hoe dat precies werkt was één van de vele dingen die zaterdag, op de 'Dag van de Wetenschap', te zien was op de open dag van het NIOZ. Op de afdeling Fysische Oceanografie om precies te zijn, waar onderzoekers Leo Maas en studenten Sander van Oers (foto) en Anna Rabitti twee kanalen hadden gemaakt waarin ze scheepjes lieten varen. Eén gevuld met zout water en één met zoet en zout water. Zichtbaar was hoe het zoete water aan de oppervlakte dreef en zichtbaar was ook het verschil in snelheid van beide bootjes. Het gevolg van verschil in golfbewegingen onder de oppervlakte. Een fraai staaltje van theoretische kennis op praktische wijze zichtbaar gemaakt. Wie een eindje verder door de lange gang van het instituut liep, kwam op de afdeling Organische Biochemie, waar onderzoeker Stefan Schouten kinderen toonde hoe schelpen, die van kalk zijn, langzaam oplossing in een zurige CO2-oplossing. De jeugd, met witte jassen aan en beschermende bril op, volgde de uitleg geboeid.
De combinatie wetenschap, techniek en technologie maakt het NIOZ bijzonder, zo niet uniek. Voor onderzoek moeten de metingen doorgaans onder water worden verricht, waarvoor bijzondere apparatuur nodig is. Vaak bestaat die nog niet. Zoals voor het onderzoek naar interne golven in het binnenste van de zee en de diepzee en de menging en verspreiding van stoffen, door fysisch oceanograaf Hans van Haren. Hiervoor meet hij tot een diepte van vijftig tot honderd meter elke seconde de temperatuur van het water. Hij legde uit hoe technicus Martin Laan meetapparatuur bedacht, voorzien van een mini-sensor, waarbij hij gebruik maakt van techniek van mobiele telefoons. Een verfijnd staaltje techniek dat bestand is om jarenlang onder water te blijven werken. Het resultaat van die metingen toonde Van Haren met afbeeldingen van golfbewegingen onder water. Het maakt duidelijk hoe groot de verschillen in stroming op zeer korte afstand kunnen zijn, waarmee duikers hun voordeel kunnen doen.