Licht met olie, tondel en vuurslag
Even het licht aan doen was vroeger aan boord van een schip geen vanzelfsprekenheid. De bemanning bleef echter allerminst lijdzaam wachten tot het donker weer voorbij was.
Met de nodige inventiviteit en handigheid werden schepen door de eeuwen telkens van verlichting voorzien, zo blijkt uit de nieuwe tentoonstelling 'Licht aan Boord' die sinds zondag bij Kaap Skil in Oudeschild is te zien.
De expositie toont diverse soorten uit wrakken opgedoken kandelaars, olielampen en petroleumlampen. Conservator Wilma Gijsbers van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed zetten zondagochtend bij de opening uiteen dat voor de lampen vaak dierlijke oliën werden gebruikt; dat was meestal wel ergens in de omgeving aanwezig. Aansteken gebeurde onder meer met tondel, de brandbare hoed van de tondelzwam. Met behulp van vuurslag en vuursteen werden vonken gemaakt en zo werd de tondel aangestoken en daarna het licht.
De expositie toont ontwikkelingen in de verlichting. Zo werden eenvoudige olielampen als de 'tuitlamp' en de 'snotneus' op een gegeven moment vervangen door de stabiel hangende 'cardonische olielamp' die meerdere tuiten had om een lont te branden. Eind negentiende eeuw deed het elektrisch licht zijn intrede. Met behulp van patrijspoorten, luiken en luikschachten probeerden schippers vroeger aan boord ook al zoveel mogelijk daglicht te vangen.
De geëxposeerde voorwerpen komen uit het Nationaal Depot voor Scheepsarcheologie in Lelystad, onderdeel van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Ze zijn volgens Gijsbers opgedoken uit 72 wrakken. 'Je ziet in het overzicht ook dat veel verlichting sober is. Mensen gingen er in die tijd vanuit dat de kans groot was om te vergaan, dus het hoefde niet van grote waarde te zijn.'
Gijsbers noemde ter illustratie een stroomstoring die zij zelf een keer thuis had, waarna ze opeens een tijd in het donker zat. 'Op zo'n moment besef je het hoe vanzelfsprekend het tegenwoordig is om licht te hebben. Wat dat betreft zijn we verwend ten opzichte van vroeger.' Licht aan Boord is een bestaande expositie die de komende twee jaar op de bovenverdieping van Kaap Skil staat.