Boekje uit archief van weeshuis ontcijferd
Het Texelse weeshuis aan de Parkstraat bestond tot de Tweede Wereldoorlog. Toen het gebouw tijdens de Russenoorlog werd getroffen door een granaat, bleek op zolder een metalen kist te staan, met daarin archiefstukken van het weeshuis. 'De Russen hebben die met een handgranaat geopend', vertelde historicus Gerard van der Kooi (van de Rozendijk). De soldaten vonden niets van waarde, waarna de documenten op straat terecht kwamen. Het boekje belandde uiteindelijk in het archief van de gemeente, waar het lag te verstoffen. Van der Kooi stuitte op archiefstuk 1203 op zijn speurtocht naar gegevens over een Texelse weesjongen. Het eeuwenoude handgeschreven boekje met 47 tweezijdig beschreven pagina's is moeilijk tot vrijwel onmogelijk te lezen. Niet alleen omdat het vlekkerig is en waterschade heeft opgelopen, ook omdat er tenminste vijf verschillende personen in hebben geschreven, in afwijkende handschriften en primitief geschreven, een soort phonetisch taalgebruik. 'Het leken wel ongeletterden. Men schreef het op zoals het werd gezegd. Twie voor twee en 'voor drie stuuvers kaas haalt'. Daarbij liet men 'ge' weg, en dat is ook typisch Tessels. Er werden ook schrijfoefeningen gedaan.'
Toch slaagde Van der Kooi er in de teksten te ontcijferen. Er bleken verschillende administraties door elkaar te lopen. Zo bestaat het merendeel uit boekhoudkundige gegevens over een lakenhandel tussen 1568 en 1572. Hoe er stoffen in schellings (zes stuivers), oren (kwartstuiver) en duiten wordt afgerekend. Voor hemdenboord, anderhalf el witte band en andere spullen. Bij het herkennen van de munten kreeg hij hulp van Karel van Empel, die voorheen het archief van de gemeente beheerde en die Van der Kooi ook hielp bij het maken van zijn transcriptie. Van der Kooi: 'Het is hartstikke interessante materie, maar het vreet tijd', doelt hij op de periode van anderhalf jaar dat hij er aan werkte.
Hij ontdekte in hetzelfde boekje ook administratieve gegevens over het weeshuis. Ook dat is opmerkelijk, omdat de administratie van de lakenhandel en het weeshuis verschillende tijdsperioden betreft. Van der Kooi vond niet de gegevens over de Texelse weesjongen waar hij naar op zoek is, maar er kwamen wel 800 andere namen tevoorschijn, blijkbaar klanten van de lakenhandel. De historicus schreef de tekst letterlijk over in leesbaar Nederlands, met als resultaat een omvangrijke transcriptie met als subtitel Tesselse Teksten 1. 'Door dit nieuwe boekwerk zijn oudere persoonsgegevens over Texel inzichtelijk gemaakt en is de tekst voor het eerst toegankelijk gemaakt voor elke geïnteresseerde', aldus de gemeente. De transcriptie kan worden ingezien op openingstijden van het archief, van maandag tot en met vrijdag van 10.30 tot 12.30 uur. Een kopie van de transcriptie is voor €18,- bij Van der Kooi te bestellen. Hij is van plan meer publicaties te verzorgen, gerelateerd aan de vroege geschiedenis van Texel.