'Jammer dat ik geen Perzisch lees'
Begonnen als natuurkundige, raakte hij gefascineerd door de wiskunde achter islamitische ornamentale patronen. Enkele maanden geleden bezocht hij een internationaal congres in Istanbul, komende week verzorgt hij enkele workshops op Texel.
Goossen Karssenberg gebruikt geometrische patronen uit de elfde tot zestiende eeuw om het wiskundig inzicht van zijn leerlingen op OSG De Hogeberg verder te ontwikkelen. Aan de hand van een door hemzelf ontwikkelde lesmethode laat hij de vierde- en vijfdeklassers mozaïeken analyseren, zodat ze vervolgens in staat zijn zelf een ontwerp te maken. 'Toegepaste wiskunde', noemt hij het en hij vertelt over een eeuwenoud manuscript waarin een ontwerper en een wiskundige dicussiëren over de beste manier om een vijfhoek te construeren. 'Het ging maar over een verschil van één graad, het is mooi dat dit materiaal bewaard is gebleven.' Het gebruik van mozaïeken was wijd verspreid, van Spanje en Marokko tot Afghanistan en India, met hoogstens lokale en regionale verschillen. De plek die de mozaïeken innemen ontstijgen het begrip versiering. 'Vaak vormen mozaïek en gebouw een onlosmakelijk geheel, zeker in combinatie met kalligrafie en bloemmotieven.' Karssenberg toont een model dat hij maakte van een mozaïek uit de Vrijdagmoskee in Isfahan. 'Dit ontwerp dateert uit de elfde eeuw en zou best eens gemaakt kunnen zijn door Omar Khayyam, de grote wiskundige.' Hij laat zien hoe het onderliggende ontwerp leidt tot de sterren en regelmatige zevenhoeken van het uiteindelijke mozaïek, dat gebruikt werd in een muqarnas, een nis die de aanzet vormt tot een gewelf. Hoewel het hoogtepunt van de mozaïekkunst in de vijftiende en zestiende eeuw viel, maakt het ontwerpen ervan de laatste jaren een opleving door. In september was Karssenberg nog in Istanbul, op een internationaal congres over islamitische geometrische patronen, waar topmensen en deskundigen van over de hele wereld bijeen kwamen. Met gepaste trots toont hij een schaal die hij kreeg als dank voor zijn bezoek en het geven van workshops. Een schaal met daarop een tienvoudig rozet, een ster met tien punten, waarvan hij weet te vertellen dat het niet mogelijk is deze in het oneindige te herhalen, zoals met andere motieven wel het geval is. De wiskundige onderbouwing van deze bewering laten we even voor lief. Karssenberg kreeg belangsteling voor de combinatie tussen kunst en wetenschap door het werk van zijn vrouw, kunstenaar Maria Roelofsen en in 2009 kon hij zich als 'leraar in onderzoek' aan de universiteit van Utrecht verdiepen in de islamitische mozaïeken. Zijn studie volgde hij bij prof. dr. J.A,. van Maanen en prof. dr. P.J. Hogendijk, die een groot aantal van de oorspronkelijk Arabische bronnen in vertaling bezit. 'Het is natuurlijk een nadeel dat ik geen zestiende-eeuws Perzisch kan lezen, hoewel de meeste bronnen vooral uit ontwerpen bestaan. Een groter probleem is dat de oorspronkelijke manuscripten doorgaans niet toegankelijk zijn. Zo had ik heel graag de Topkapi-rollen bestudeerd, maar die komen het depot van het museum niet uit.' Bestudering van de oorspronkelijke bronnen geeft veel informatie over de totstandkoming van een ontwerp, af te leiden uit de indrukken van passer en lineaal, die in kopieën en vertaling uiteraard niet zichtbaar zijn. Zijn studie leidde tot een lesmethode voor de bovenbouw van HAVO/VWO, die inmiddels op meerdere scholen gebruikt wordt en waarvan een Duitse vertaling in de maak is. Het liefst zou Karssenberg zijn methode uitbouwen tot een doorlopende leerlijn, zodat leerlingen van de brugklas tot het eindexamen worden meegenomen in de wiskunde achter de mozaïeken. Zijn enthousiasme voor geometrische patronen niet onder stoelen of banken stekend, kwam hij er al snel achter dat de interesse ervoor niet beperkt bleef tot de leerlingen van de OSG. 'Zo was er iemand die met fineer werkt die er meer van wilde weten.'
Dit leidde tot een tweetal workshops, op zaterdag 1 en zondag 2 februari, gegeven in samenwerking met Creatief Texel op het adres Kogerstraat 47. Deelname kost €50,-, inclusief lunch. Aanmelden kan via www.goossenkarssenberg.nl.