Kerstpuzzel landbouw over historie Aankoopcentrale Texel

'Wat gaan we doen met de kerstpuzzel?', meldden Jan van der Haas en Arnold Langeveld van de PR-commissie van de landbouw zich onlangs. Om er meteen aan toe te voegen: 'We hebben wel een ideetje.'

Zo belandde ik met deze twee landbouwers op de zolder van Landbouwcentrale Texel, waar onder een dikke laag stof het archief ligt van de Aankoopcentrale Texel. Kasten vol met geschiedenis over 'de Coöperatie' die terug gaat tot de oprichting in 1935, die officieel duurde tot 1991, toen de coöperatie op ging in Cavo Latuco, nu Agrifirm. Die verkocht dit jaar de gebouwen aan Landbouwcentrale Texel. En zo kwam een eind aan een lang coöperatief verleden.

'Het was maar een klein groepje mensen dat op 31 januari 1935 besloot tot de oprichting van de coöperatieve aankoopvereniging (CAV) 'Texel' . Daarmee hebben zij, elf in getal, de basis gelegd voor een bedrijf dat, 25 jaar later, een goederenomzet bereikte van 6,2 miljoen kilogram.' Zo begint een boekje over de geschiedenis dat in 1960 werd uitgegeven. CAV Texel was uitgegroeid tot een begrip in de agrarische gemeenschap die toen bestond uit circa 600 boeren en bloembollentelers. Prominent in het foto-album oprichter en zaakvoerder van 1935 tot 1948 A.J. Keyser, de eerste opslagruimte en foto's uit 1940 van de ingebruikname van de eerste opslagloods. Andere foto's tonen hoe dit agrarische bolwerk groeide, aan de vorm van de auto's kun je de foto's dateren. Van de graansopslag, waar de zakken tot 25 hoog werden opgestapeld. Mannen die spitten in kunstmest en die de zware voerzakken sjouwen. De Arbo zou er nu korte metten mee maken. Ook een krantenbericht over de fusie in 1969 van de CAV met de in 1917 opgerichte katholieke inkoopvereniging LTB tot Aankoopcentrale Texel (ACT). Dat er aanloopproblemen waren, blijkt uit een alarmerende bericht uit 1972. ACT had in twee jaar tijd 3,5 ton verlies gedraaid. Er moest efficiënter worden gewerkt en er volgde een sanering. Eind jaren zeventig werd de silo van Keijser & Co in De Waal overgenomen. Naast inkoop werd ook de verkoop van graan, bieten, aardappelen en andere landbouwproducten een taak die de agrariërs uitbesteedden aan de ACT. Er werd een winkel ingericht met gereedschappen, tuin- en dierbenodigdheden, etc.

De meeste gebouwen aan de Waaldestraat zijn inmiddels weg, maar de geschiedenis is bewaard gebleven. Zoals een groot, handgeschreven kasboek uit het prille begin. Bijzonder is ook de 'Algemeene Catalogus' van de firma Wed. J.C. Massee & Zn met ploegen en andere werktuigen voor achter het paard. Maar ook een aardappelsorteer, dors-, stroo-, bietensnijders- en andere machines met handslinger. Zwaar handwerk dat nadien door machines werd overgenomen. 'De ontberingen die zo'n 25 jaar geleden het werk van boer en arbeider op het akkerbouwbedrijf weinig aantrekkelijk maakten, zijn grotendeels verdwenen', schrijft landbouwvoorlichter Cor van Groningen in het kerstnummer van 1965 van ledenblad 'Ons Contact'. Daarin ook een kerstpuzzel, waarbij de lezers de namen van boerderijen en andere gebouwen moesten raden. Voor het kerstnummer van 1969 interviewde Harry de Graaf onder meer Gerrit de Haan van het toenmalige Natuurhistorisch Museum. De toon was zorgelijk. 'Het water in de meeste sloten is vervuild met organische en chemische bestanddelen, waardoor er moeilijk dieren en planten in kunnen leven.' Oorzaken: landbouw en toerisme. De Haan hoopt van harte dat de mensen straks niet naar het Texels Museum hoeven te gaan om te zien wat er vroeger leefde en bloeide. 44 jaar later blijkt dat gelukkig erg mee te vallen. In het archief ook een flinke stapel albums met foto's. Ze tonen in zwart wit de ontwikkeling van de coöperatie, jubilea, ingebruiknames en afbeeldingen die herinneren aan uitstapjes, bijvoorbeeld naar de kalimijnen. Memorabel is het fotoalbum toen de ACT in 1985 vijftig jaar bestond. Aangeboden door omwonenden. '50 Jaar coöperatie Waalderstraat in goede harmonie met de buurt'.

De oplossing van de kerstpuzzel, een samenwerking met de PR-commissie van de landbouw, kan worden gemaild naar of opgestuurd naar info@landbouwtexel.nl of Landbouwcentrale Texel, Meyertebos 7, 17912 MG, Den Burg. Ik wens u veel plezier en hele fijne kerstdagen.

Gerard Timmerman