Studiereis Samsø: Hoe ontketen je een energierevolutie?

Samsø is een Deens eiland dat zich losmaakt uit de greep van grote energieleveranciers. Inwoners wekken zelf warmte en elektriciteit op uit wind, zon, hout en stro. Energiecoöperatie TexelEnergie vertrekt met dertig energiefanaten richting het eiland van melk en honing.

Het reisgezelschap - van Texel, Terschelling, Vlieland, uit Friesland en Amsterdam - heeft een gezamenlijke drive: hun leefomgeving van duurzame energie voorzien. TexelEnergiedirecteur Brendan de Graaf, burgemeester Giskes en de 'energiewethouder' Hercules worden stilzwijgend beschouwd als de aanvoerders van de reis. De bereidheid om kennis te delen is groot. Andrea van de Graaf van Meermaker, een participatiefonds dat duurzame projecten in Haarlemmermeer mogelijk maakt, biedt Willemijn Steentjes haar hulp aan. Deze jonge ondernemer van Terschelling is vastberaden om op haar eiland een energiecoöperatie op te richten. Als Willemijne wil, kan ze ook deel uitmaken van De Energie Unie. Een initiatief van TexelEnergie, Windunie en Urgenda. Deze 'coöperatie van coöperaties' helpt nieuwe duurzame energiebedrijven een flitsende start te maken. Brendan en Andrea maken duidelijk waarom de bereidheid om te delen zo groot is. "Wat ik meemaak is spannend en leerzaam. Ik praat er het liefst de hele dag over." Andrea overhandigt een folder als mensen vragen wat zij doet. "Maar", vertelt de deskundige Amsterdamse, "Ik kan al een boek schrijven over mijn belevenissen op de duurzame energiemarkt." Ze stond onder andere aan de wieg van een biovergistingscentrale. "Daardoor rijden1.000 auto's rond op de energie uit bananenschillen en koffieprut." De westenwind op Samsø waait krachtig en de zon kleurt het glooiende landschap goudgeel. Gastheer Michael Kristensen heet ons welkom in The Energy Academy, het vlaggenschip van de Samsø'er energierevolutie. Het eiland besefte al snel dat je door simpelweg veel duurzame energie te produceren nooit los zult komen van fossiele bronnen. Het is nu zaak dat de systemen slimmer worden gemaakt en de bewoners bewuster omgaan met de beschikbare energie. Op dit vlak kan Samsø veel leren van TexelEnergie. De coöperatie ontwikkelt samen met Siemens, Liander en Cap Gemini een hyperintelligent netwerk -KIEK!- dat alle informatie die je nodig hebt om thuis zo slim mogelijk om te gaan met energie, met elkaar verbindt. Brendan: "We gaan het testen bij 300 Texelaars. Het is een doorbraak." De revolutie op Samsø begon onder leiding van boerenzoon Søren Hermansen aan de vooravond van een banencrisis. Lokale bedrijven verdwenen of kwamen in handen van landelijke ketens. Door eigen energie op te wekken uit duurzame bronnen ontstonden er niet alleen tientallen banen; inwoners groeiden in de rol van producent, zagen hun energierekening halveren en verdienden geld met de verkoop van energie aan het vasteland. Ook het E-toerisme levert geld op. Het toeristenbureau op Samsø berekende dat elk van de 5.000 inwoners hier gemiddeld 3.300 euro per jaar aan verdient. Hermansen werkte jarenlang, zonder er een stuiver aan te verdienen, aan draagvlak voor zijn idee. Nu wordt hij wereldwijd binnengehaald als een popster en vertelt hij in zijn lezingen over de energierevolutie. "Sommigen maken zich hard voor de walvissen en het regenwoud. Ik wil mijn gemeenschap redden." Kristensen leidt ons langs weides met zonnepanelen en warmtecentrales. Tussen de jonge wintertarwe, die over een half jaar weer stro levert voor de warmtecentrale, zien we één van de 11 windmolens zijn werk doen. Hij is in handen van een agrariër en voorziet 600 huishoudens van stroom. Michael: "De eigenaar verdient zijn geld met verkopen van elektriciteit, het boeren is nu een hobby." De windmolens op Samsø zijn allemaal in bezit van bewoners. Deze coöperatieve constructie bleek van levensbelang voor het draagvlak. Kristensen: "Als je zelf eigenaar bent en profiteert van het rendement, klaag je niet meer over horizonvervuiling." Uiteindelijk koos 93 procent van de inwoners voor mee-investeren in duurzame energie. Kunnen we op Texel zo'n revolutie verwachten? Brendan: "Op Texel is de situatie wezenlijk anders dan op Samsø. En dan doel ik niet alleen op het feit dat in Nederland de prijzen van stro vijf keer hoger zijn en een stroverbrandingscentrale hier de energieprijzen juist zou opstuwen. De financiering van duurzame projecten is hier een probleem. De Deense overheidsbanken sluiten leningen met lange looptijden af. (vervolg op pagina 11)

?Femmy Saal