Protocol voor omgang met gestrande walvis
Terugkeer naar zee, tijdelijke opvang en dan terug naar zee of het dier uit zijn lijden verlossen. Drie scenario's die zijn uitgewerkt in een protocol van het ministerie van Economische Zaken voor de omgang met levend gestrande walvissen.
Het walvisprotocol werd deze week gepresenteerd door staatssecretaris Sharon Dijksma van Economische Zaken. Aanleiding was de stranding van de bultrug op 12 december op de Razende Bol.
Het nieuwe protocol laat weinig aan het toeval over. Er staat stap voor stap in beschreven wat te doen als één of meerdere walvissen in de buurt van de kust opduiken. Bedoeling is dat dan een deskundigenteam en een strandingscoördinator binnen een uur ter plekke zijn om de situatie te beoordelen. Het team moet bestaan uit een dierenarts met verstand van walvissen, een marien bioloog en vertegenwoordigers van de bestaande opvangcentra voor zeehonden.
Zij geven advies aan de staatssecretaris die eindverantwoordelijk is voor de beslissingen. De deskundigen bekijken ter plekke om wat voor soort walvis het gaat en bezien of het mogelijk is te voorkomen dat de walvis daadwerkelijk strandt. De staatssecretaris hoopt dat vissers, beroepsvaart, recreatievaart en andere gebruikers van de zee het tijdig aan de Kustwacht laten weten wanneer zij een walvis nabij de kust zien.
Mocht een walvis daadwerkelijk stranden, dan komen de drie scenario's om de hoek. Het protocol bevat een lijst waarbij per instantie staat beschreven wat de verantwoordelijkheden zijn. Essentieel punt is dat een walvis niet langer dan twaalf uur vast mag liggen. Daarna loopt het dier volgens het protocol onherstelbare spierschade op..
Voor terugkeer naar zee (scenario 1) is het van belang dat een walvis vrij is van ernstige verwondingen, kan zwemmen, georiënteerd is en aan de oppervlakte kan komen om te ademen. Is het nodig om te slepen, dan moet het dier met de kop richting zee worden getrokken en ondersteund worden om het blaasgat boven water te houden. Voor scenario 2 (tijdelijke opvang) is het van belang dat het dier niet te groot is, veilig kan worden vervoerd en na behandeling kan voortleven in de zee.
Zijn de eerste twee scenario's geen optie meer en zijn de twaalf uur verstreken, dan komt scenario 3 in beeld. Als de dood al ophanden is, schrijft het protocol palliatieve zorg voor om het dier rustig aan zijn of haar eind te laten komen.
Anders wordt euthanasie voorgeschreven om te voorkomen dat een gestrande walvis moet lijden. In dat geval wordt in eerste instantie uitgegaan van een dodelijke injectie in de bloedbaan. Bij grotere walvissen is het gebruik van een vuurwapen een optie. Als allerlaatste wordt het gebruik van explosieven genoemd.
De gemeente is tevreden dat het ministerie duidelijk heeft gemaakt wie waarvoor verantwoordelijk is. Burgemeester Francine Giskes, die na de bultrug om een protocol had verzocht, vindt het goed dat er al na een half jaar een document op tafel ligt. Ecomare is content dat beschreven wordt wat er al in een vroeg stadium moet gebeuren om een dier te kunnen redden. 'Het is van belang om snel te kunnen optreden.' Het nieuwe protocol, dat de komende maanden nader wordt uitgewerkt door het ministerie, is specifiek gericht op levende walvissen. Voor dode walvissen die aanspoelen, stond al op papier wat te doen.