Ondernemers: haven biedt kansen
Het begon met een idee voor een winkel, maar groeide uit tot een complete visie voor de haven. Belangrijkste doel van Sandor Mantje en Ingmar Veeger: de aantrekkelijkheid verhogen, economische mogelijkheden benutten en werkgelegenheid creëren.
Beeld je de haven van Oudeschild in. Je wandelt langs de loods van de CIV, rechts de afgemeerde kotters en in de verte het scheepsdok. Voorbij de loods begint een wandelpromenade. Aan je linkerhand vissershuisjes en een pakhuis met daarin een watersportwinkel en op de bovenverdieping een zeilschool. Op de kade zijn zeekadetten in de weer met sloepen. Vanaf de promenade heb je een goed uitzicht over de haven. Blikvanger is de replica van de Zeven Provinciën en in gedachten ga je terug naar de VOC-tijd. Je kunt het vanaf de wandelpromenade goed bekijken, die ligt op een meter of drieëneenhalf boven de kade en is gebouwd op palen, net als de huisjes en het pakhuis. Dan de trap af, weer de kade op. Je komt op een markt, met kraampjes, kooplui en volop reuring. Het aanbod omvat vis, lokale producten en het ruikt naar gerookte slippies. Je passeert het dok en voorbij de bocht loop je langs een rij huisjes. Op het terrein waar voorheen de asfaltmolen stond, vermaken vakantiegangers zich in een welnesshotel met buitenbad. Het is opgetrokken in nautische stijl, van bovenaf gezien heeft het de vorm van een anker.
De wandeling over de haven wordt uitgebeeld in een driedimensionale animatiefilm. Hij ging een paar weken geleden in première in de raadszaal, tijdens de avond over de toekomstvisie van de haven. Daar voerden meer plannenmakers het woord, maar na afloop van de presentatie door Mantje en Veeger gingen voor hen de handen massaal op elkaar. Mantje: 'We hebben veel tijd en energie in de presentatie gestoken en wilden goed voor de dag komen. Wij hadden de visie wel in ons hoofd, maar dat mag je niet van iedereen verwachten. Daarom hebben we het zichtbaar gemaakt. Een goed verhaal, met sfeer en muziek. Maar zo'n applaus hadden we niet verwacht. We stonden helemaal perplex. We kregen na afloop veel complimenten.'
De presentatie kent een lange voorgeschiedenis. Die begon voor Mantje een jaar of tien geleden. 'Wij hebben bedrijven in Den Burg en De Koog en wilden ook iets op de haven van Oudeschild. Vóór ik in het bedrijf ging, heb ik gevaren. Ik heb veel met het nautisch gebeuren. Ik kocht twee mijnenvegers, met het idee er iets op de haven mee te doen. Ik kreeg toen met allerlei instanties te maken en het is niets geworden.' De boeg van één van de mijnenvegers eindigde als maritiem decorstuk in de nieuwe modezaak aan de Binnenburg. Het andere doet dienst als opleidingsschip voor zeekadetten in Lemmer.
Maar het idee om iets op de haven te doen bleef rondzingen in het hoofd van Mantje. Een jaar of zes geleden raakte hij in gesprek met Ingmar Veeger, toen in dienst bij Architectenburo Uriot, waar hij inmiddels eigenaar van is. Mantje: 'We kennen elkaar van vroeger.' Veeger: 'Ik heb wel wat met de haven. In mijn jeugd kwam ik regelmatig op de haven en zondags om een patatje bij Van Liere. De haven fascineert me en ik zag er een uitdaging in.' Veeger ging aan de slag met de schetsen en ideeën van Mantje. Mantje: 'Nadat de haven van Rijkswaterstaat was overgenomen door de gemeente, kregen we te horen dat de winst die de gemeente de eerste vijf jaar na de overname zou hebben, naar Domeinen zou vloeien. Dus wilde de gemeente de eerste vijf jaar niet veel ontwikkelen.'
Het weerhield beide ondernemers er niet van hun plannen verder uit te werken. Mantje: 'Het begon met een idee voor een watersportwinkel, maar naarmate we er langer mee bezig waren, kregen we een heel andere visie op de haven. Dat kwam onder meer doordat we inzage kregen in het plan Wortel 2. Daarin is voor de haven een soort vlekkenplan opgenomen, hoe je op een stedenbouwkundige manier naar de haven zou kunnen kijken. We hebben dat plan gelezen en om de zaterdag bij elkaar gezeten om onze ideeën te bespreken. We vonden al snel dat de haven een verlengstuk hoort te zijn van Oudeschild. Wat vooral mist is de aansluiting op de jachthaven.' Ingmar: 'Het tussengedeelte is een dood stuk. Als je dat invult krijg je aansluiting met de jachthaven.' Mantje: 'Op het moment dat er vissersschepen liggen, is er volop reuring. Maar de rest van de week is het een kale leegte. We hebben een plan gemaakt dat de leefbaarheid van de haven verbetert en dat meerwaarde geeft aan de haven en Oudeschild zelf. We hebben ook gekeken naar de geschiedenis. Het recente verleden, met de visserij en de rondvaart, wat langer geleden TESO en het Stoombootkoffiehuis en nog langer geleden de VOC. De Texelse Rede was de laatste plek van Nederland die schepen aandeden op hun verre reizen. Hier werd water en proviand ingeslagen. Het VOC-verleden is van onschatbare waarde, eentje die tot de andere kant van de wereld reikt.'
'De historie van Oudeschild en de haven gaf ons ijkpunten. Dat maakt het dna van Oudeschild bijzonder. Maar op de haven zie je daar niets van terug. Zo denk ik dat het belangrijk is dat er een replica van een VOC-schip ligt, zoals de Batavia of de Zeven Provinciën. Zo'n replica is ook voor Kaap Skil een mooie verbinding. Zoals de coupure in de dijk belangrijk is om het dorp te verbinden met de haven. Het scheepsdok is niet mooi, maar heeft voor de haven wel meerwaarde. Het is vanaf open zee bereikbaar. Zoveel hebben we er daar niet van in Nederland. Het hoort bij Oudeschild en blijft daar wat ons betreft liggen, al is dat besluit natuurlijk niet aan ons. Het blijft interessant als er een schip in dok ligt.'
Al brainstormend en tekenend raakte het eigen plan wat naar de achtergrond.' Schetsen werden groter, de visie omvangrijker. 'In de loop der jaren hebben we onze plannen aan meerdere wethouders gepresenteerd.' Maar ook aan meerdere ambtenaren. Er komen namen voorbij van medewerkers die al geruime tijd niet meer in dienst zijn bij de gemeente. Zo niet Marjan Nicolay, die de havenvisie coördineert. 'Zij was en is onze rots in de branding.' De reacties waren steevast positief. ''Goh, dat is leuk'', zeiden ze dan. Maar daarna: 'Hoe gaan we dat invliegen?''
Terug naar het oorspronkelijke plan: Mantje: 'We wilden een soort pakhuis bouwen, dat op palen is gebouwd, zodat het bij hoog water droog staat. Authentiek. Daarin komt dan een winkel voor watersportartikelen. Maar er is ook plaats voor een zeilschool voor zeekadetten. Texel heeft die niet, maar veel andere havenplaatsen wel. Onder de winkel is plaats genoeg voor een onderhoudsruimte voor de boten en bovenin het gebouw voor theorieles.'
Ingmar: 'Dat was het begin. Door de lange termijn is het gegroeid', doelt hij onder meer op de geplande woningen, detailhandel, horeca en een markt.' Mantje: 'Toen het erg lang ging duren, zakte ons de moed in de schoenen. Totdat we een gesprek hadden met Paddy Roomer, de onafhankelijke voorzitter van de stuur- en de projectgroep. Hij heeft veel ervaring en een groot netwerk. We presenteerden hem in een notendop onze visie. Hij reageerde positief en zei dat we een compleet plan hadden: verbetering van de huidige situatie, een oplossing voor parkeerproblemen, de leefbaarheid van de haven, werkgelegenheid en noem maar op. Dat sterkte ons vertrouwen. Ingmar kwam met het idee voor een drie dimensionale presentatie, zodat we beter kunnen laten zien hoe het er uit gaat zien.' Inmiddels was Veeger eigenaar geworden van architectenburo Uriot. 'Dit plan was aanleiding om te investeren in een drie dimensionaal tekenpakket.'
De uitnodiging om hun visie te presenteren bracht zaken in een stroomversnelling. Met medewerker Jan Markus Vlaming werkte Veeger, die in de loop der jaren al honderden uren aan vrije tijd in de visie heeft gestoken, koortsachtig om de havenvisie om te zetten in een 3D-animatie. Het resultaat werd met enthousiasme ontvangen. Bijzonder element in het plan is een welnesscentrum/hotel in het gebied waar voorheen de asfaltmolen stond en die nu dienst doet als opslagplaats voor de aannemerij. 'Welness dat is gebaseerd op zout water en een hotel met honderd kamers. We denken daarmee veel mensen naar Texel te halen. En de aantrekkelijkheid van de Waddenhaven te vergroten. Je kunt denken aan pleziervaarders die op Texel voor anker gaan, het welnesscentrum bezoeken en eventueel een kamer boeken.' Vanuit de lucht ziet het er uit als een anker.' Veeger: 'De plek is uniek. Bovendien: nu is het een rommeltje. We hebben dit onderdeel nog niet verder uitgewerkt.' De grote vraag is: in hoeverre wordt deze visie onderdeel van de grote havenvisie die de stuur- en projectgroep naar verwachting in juni bij de gemeente zal inleveren. Er zitten wat hete hangijzers in. Zoals een paar honderd toeristische bedden op de haven en de combinatie wonen en bedrijvigheid op de haven. Mantje: 'We hebben het nog maar in kleine kring gepresenteerd, maar toch was er voor de huizen al veel belangstelling. Bovendien: wonen en werk op de haven hoeft elkaar niet te bijten, dat het een goede combinatie is, zie je ook in havens zoals Hoorn en Volendam. Als je maar goede afspraken maakt.' Veeger over het welnesshotel: 'Je praat over werkgelegenheid voor pakweg honderd man.'
Mantje heeft er vertrouwen in: 'We komen in het zicht van de haven en willen natuurlijk niet tussen wal en schip vallen.' Veeger: 'Het is een dynamisch plan, met wonen, winkels, restaurants en andere onderdelen. De uitvoerbaarheid is groot. Je hoeft niet alles gelijktijdig neer te zetten, maar kunt in fases werken of er elementen van gebruiken.' Mantje: 'Het is onze visie op de toekomst. Wat nu op de haven gebeurt is niet goed. Er moet iets gebeuren, dat weet de gemeente ook. Nu zie je dat, als Veronica in de winter dicht is, mensen die de haven op fietsen, omdraaien omdat er niets te doen is. Als je het aantrekkelijk maakt, dan heb je het hele jaar mensen. Er liggen volop kansen, wij willen graag ondernemen en ieder ander is wat ons betreft ook welkom.'
Meer informatie en de animatiefilm van de haven op www.voc.texel.nl.
Gerard Timmerman
