Int Texel gebrouwen, aflevering 4: “Bier is het medicijn”

“Bier is het medicijn tegen de “kanker der jenever”. Ds. Jakob Huizinga (1809-1894), predikant op Texel van 1844 tot 1879, deed zijn uiterste best om kroegbazen te bewegen minder spiritualiën te verkopen.

“Int Texel gebrouwen”, het boek over zeven eeuwen bierproductie en -consumptie op het eiland, wordt dinsdag 19 oktober gratis verspreid onder de abonnees. Overkantse abonnees kunnen het vanaf die datum gratis afhalen in het Polderhuis. 

Schrijver Lodewijk Dros besteedt aandacht aan de doopgezinde dominee die met zijn openhartige dagboeken een schitterend inkijkje geeft in het Texel van de 19de eeuw. Met zijn “Afschaffingsgenootschap” begon Huizinga een ware kruistocht tegen de drank. Toch dronk hij zelf graag een biertje. 

Was hij een schijnheilige dominee? Welnee, hij was als Afschaffer gekant tegen drank, maar dat betrof uitsluitend sterke drank. Daar valt bier (of wijn) niet onder. Dus kwam er bier op tafel bij het middageten en dronk hij met vrienden of tijdens een picknick bier in de duinen.Het was de tijd dat onder het gewone volk het jenevergebruik onrustbarend was toegenomen. Dat leidde tot “zedelijke verwildering”. 

In de Tweede Kamer viel te horen: “Ons volk zou krachtiger en gelukkiger zijn, indien het gebruik van jenever door dat van bier verdrongen wierd.”Aan het risico van bier maakten de politici geen woord vuil. Dat gevaar bestond natuurlijk wel, waarschuwde een minister, maar dan in België: “Daar ziet men menschen die dronken zijn van bier, zoo als hier van jenever.”Als drankbestrijder vertolkte ds. Huizinga het nationale sentiment in de maatschappelijke bovenlaag. Hij deed zijn uiterste best om kroegbazen te bewegen hun klanten meer bier voor te zetten en minder sterke drank. Zelf dronk hij twee soorten bier, met mate. 

Het eerste was het toen modieuze Beijersche bier, dat hij per vat kocht. Stormenderhand had het ondergistende Duitse bier vanaf 1840 de Nederlandse markt veroverd. Snel werd het hier ook geproduceerd, door een brouwer die er zijn bedrijf groot mee maakte: G.A. Heineken. Huizinga dronk ook een brouwsel dat dicht bij huis werd gemaakt, sterker nog: in zijn eigen pastorie. Op een ijskoude avond in maart 1860 schrijft Huizinga dat zijn huishoudster Gé druk in de weer is geweest. “Gé heeft vandaag gort en hop en stroop gekookt om bier te brouwen.”

Het ligt volgens Dros voor de hand dat niet alleen in de pastorie werd gebrouwen. Ook op hofstedes had men personeel (de meid) en bierbehoefte, bijvoorbeeld aan hooibouwbier in de zomer (daarover volgende keer meer). Bier hoorde bij het normale dagelijkse consumptiepatroon. Knechts in polder Eijerland kregen elke dag een kannetje bier bij het dorsen, het hoorde bij hun secundaire arbeidsvoorwaarden.