75 jaar vrijheid

"Avontuur, maar vooral het gevoel dat je zinvol werk doet"

19 april 2020, 09:00 Human Interest

Gauke van Lingen over missies naar Bosnië en West-Afrika

Een "gewone" Texelaar die zich tijdens militaire missies in Bosnië en West-Afrika inzette voor vrede en veiligheid van anderen. Een "avontuur" dat voor luitenant-kolonel Gauke van Lingen ook verkeerd had kunnen aflopen. "Dit is alleen op te brengen in de volle overtuiging dat je zinvol werk doet."

Gauke van Lingen (53) werkte jaren bij RAB, maar koos daarna voor een baan bij de krijgsmacht. “De switch heeft me zóveel gebracht. Avontuur, maar vooral het gevoel dat je zinvol werk doet. Dat heb ik nog alle dagen. Mijn gezin en ik offeren ook, zeker. Ik woon op Texel, een eind van mijn werk. Ik ben wat je noemt een binnenslaper, die door de week op de kazerne verblijft. Dat heeft ook voordelen, want militair zijn is geen baan van negen tot vijf. 24 uur per dag, 7 dagen in de week operationeel inzetbaar. Ook ’s avond en ’s nachts regelmatig op oefening. Dan is het wel zo handig dat je niet naar huis hoeft.”

Foto: Dank van de Nigeriaanse minister van Defensie tijdens de graduation ceremonie van NERBat 7.

Zijn loopbaan bij Defensie begon als dienstplichtig officier ten tijde van de Koude Oorlog. “Ik ben opgeleid tot pelotonscommandant van een verkenningseenheid van de Cavalerie “ Zo werd ik als jonge luitenant op mijn twintigste, tijdens grote oefeningen met mijn peloton van vier Leopardtanks, op de Noord-Duitse Laagvlakte wekenlang op pad gestuurd. Ik kreeg veel verantwoordelijkheid en had het ontzettend naar mijn zin. Het heeft me in mijn latere carrière en leven gevormd. Ik besloot vervolgens om als reservist betrokken te blijven en bleef regelmatig met de eenheden oefenen.

Bosnië

In 2000 werd ik uitgezonden naar Bosnië, SFOR 8 met 101 Mechbat, als plaatsvervangend Eskadronscommandant. De burgeroorlog die begin jaren negentig in het voormalige Joegoslavië was uitgebroken, liep toen al op zijn eind. Wat me het meest bijstaat uit die periode is van wat mensen elkaar kunnen aandoen.

Haat

Het voormalige vakantieland was volledig verscheurd en kapotgeschoten. Mensen die jarenlang als goede buren naast elkaar hadden gewoond stonden ineens tegenover elkaar. De haat was zó groot. Echt alles was kapotgemaakt. Mensen vernielden huizen van buren zodanig dat er nooit meer in kon worden gewoond. Ik ben daar enorm van geschrokken. Tijdens onze missie was het grootste gevaar al geweken.

Onze focus lag op het stabiliseren van de situatie, "showing the flag", met Leopard-tanks reden we door de dorpen om onze aanwezigheid te tonen, veiligheid voor de wederopbouw van Bosnië. We hielden sociale patrouilles, gingen in gesprek met de lokale bevolking en verzamelden inlichtingen. Deze missie als reservist is voor mij een eyeopener geweest.

Foto: Instructie compagnie mbt bevelsuitgifte konvooi-operaties.

Tweesprong

In mijn burgercarrière belandde ik op een bepaald moment op een tweesprong. Toen ik in 2009 de kans kreeg weer in te stromen bij Defensie, ben ik actief militair geworden. De tanks hadden we als Nederland ondertussen wegbezuinigd en ik ben toen gestart bij de lichte infanterie, de Luchtmobiele Brigade in Schaarsbergen.

Zware opleiding

De Air Assault en Para eenheid van de Koninklijke Landmacht, de Rode Baretten. 11 Luchtmobiele Brigade stelt hoge en specifieke eisen aan de militairen binnen de brigade en hun uitrusting. Vooral omdat zij zijn aangewezen op hun persoonlijke uitrusting en de ingevlogen middelen. Mentale gehardheid, stressbestendigheid, zelfvertrouwen, doorzettingsvermogen en gevechtsbereidheid zijn vereist. Een fysiek heel zware opleiding, maar dat paste precies bij mij en ik heb het daar ontzettend naar mijn zin gehad, hard werken en een no-nonsense mentaliteit. Onder extreme omstandigheden samenwerken met de steun van Chinooks en Apaches van de Luchtmacht.

Mali

Ik heb daar een jaar of zes gewerkt en in deze periode uitgezonden geweest naar Mali. Daarna kreeg ik de kans om een compagniescommandant functie uit te voeren bij mijn oorspronkelijke wapen, eskadronscommandant van een operationele inlichtingeneenheid (Huzaren van Boreel). Ook ontzettend gaaf om je eigen stempel op een eenheid te kunnen drukken.

Foto: Voetbal met kinderen bij verstrekken hulpgoederen aan een kindertehuis in Mali. 

Missie Minusma

In 2014, ben ik vijf maanden naar Mali uitgezonden, de VN missie Minusma. Het West-Afrikaanse land was een broedplaats voor geweld na de val van Libië. Er werden met name in Noord-Mali Jihadistische groeperingen opgeleid die een nieuwe staat wilden oprichten en betrokken waren bij smokkel van drugs, mensenhandel en wapens. Ze waren in 2012 in opstand gekomen en opgerukt naar het zuiden, de lokale autoriteiten in de voormalige Franse kolonie stonden machteloos. De Fransen zijn er toen met een Luchtmobiele Brigade naar binnen gegaan, hebben de zaak van Zuid naar Noord opgerold en deden daarna een beroep op de VN om de situatie in Mali te stabiliseren. Zodat de lokale bevolking zich er weer veilig zou voelen en terug zou keren.

Raketaanvallen

We zaten toen met 500 à 600 militairen in het land, voor Nederlandse begrippen best veel. Ik was daar eindverantwoordelijk voor al het Nederlandse personeel en aanspreekpunt voor alle personele aspecten in dat gebied als onderdeel van de staf. Wat betekent dat je alles meekrijgt. De dreiging was behoorlijk hoog en onze vrijheid van bewegen beperkt.

Er waren regelmatig raketaanvallen op het kamp of IED-strikes (zelfgemaakte explosieven, zoals bermbommen) in de omgeving. Wij doken dan tussen de Hesco’s. Daarbij vielen gelukkig geen slachtoffers. Helaas hebben we tijdens de missie wel een aantal mensen verloren, twee Apachevliegers en collega’s van de Luchtmobiele Brigade bij een mortierongeluk. Een heel nare situatie. Het was onderdeel van mijn verantwoordelijkheid om dit in het missiegebied en richting Nederland in goede banen te leiden. De ceremonie op het kamp en repatriëring van de lichamen was indrukwekkend.

Foto: Tactische "huddle" vlak voor pick-up door Chinook helikopter.

Noodhulp

Onze aanwezigheid gaf de bevolking het gevoel van veiligheid. We boden daarbij ook ondersteuning om het staatsgezag te verbeteren en stabiliseren, de mensenrechten te bevorderen en oorlogsmisdadigers onder de rechter te brengen. Ook boden we zo nodig noodhulp en probeerden cultureel erfgoed, dat bij dit soort conflicten vaak wordt beschadigd, te beschermen.

We gingen regelmatig op patrouille om informatie te verzamelen. Observeren, praten met de bevolking en de informatie analyseren tot inlichtingen voor de VN. Ook lieten we drones vliegen, om gebieden te monitoren en vijandelijke stellingen te observeren.

Niger

In oktober 2019 keerde hij terug van een missie in Niger. “We zaten tegen de grens, vlakbij waar het conflict in Mali zich afspeelt. Een gebied waar de grootste dreiging zit. Het was een missie die door het Amerikaanse US Department of State wordt gefinancierd om lokale militaire eenheden op te leiden om vredesoperaties uit te voeren. Ik zat er als SNR/Teamleider van een groep militaire instructeurs en gaf ook zelf les in commandovoering en stafprocessen. Onze taak was om een Afrikaanse

Infanterie bataljon in twaalf weken klaar te stomen voor inzet, ze de basis militaire vaardigheden bij te brengen om te kunnen functioneren en overleven in gevechtsomstandigheden.

Praatje, plaatje en daadje

Het Nigeriaanse opleidingskamp waar de trainingen plaatsvonden zat midden in de woestijn. Wat tenten met prikkeldraad waar het loslopende vee dwars door heen liep. We gaven daar militaire trainingen aan de infanteriecompagnieën en de staf van het bataljon. Met als enige lesmiddelen een tafel en flipover onder een metalen afdak, stoffig, ruim boven de 50 graden en met een taalbarrière. We moesten creatief zijn. Het ging vaak zo van: praatje, plaatje en daadje. Laten zien, voordoen en daarna deden de cursisten het na.

De spullen waarmee ze waren uitgerust waren oud, krom en slecht. In afwachting van goede uitrusting die ze pas zouden ontvangen zodra ze op uitzending gingen. Ondanks de omstandigheden waren ze erg enthousiast, leergierig en vooral dankbaar. Je kweekte een band met die militairen.

Foto: In Niger tussen geslaagd kader van NERBat 7, Forces Armées Nigériennes (FAN).

Nog steeds in nauw contact

Ik sta nu nog steeds in contact met een aantal en volg de ontwikkelingen van het bataljon op zijn uitzending in Mali. Maar het ontbrak aan voldoende tijd en middelen om de eenheid van niveau nul op te leiden naar het gewenste niveau. Met lede ogen zagen we ze naar hun missie in Mali vertrekken, ver onder onze standaard maar op het maximaal haalbare niveau. Het is een gevaarlijke missie en we wisten uit ervaring van voorgaande eenheden dat de helft niet terug zou keren."

Dreiging

De Texelaar belandde onderweg van en naar het trainingskamp ook zelf in gevaarlijke situaties. “We waren de enige Nederlandse militairen in dit gebied en op onszelf aangewezen. We moesten het helemaal zelf organiseren, wat ook wel weer uitdagend was. Het leverde soms ook gevaarlijke situaties op, zoals overvallen, vuurgevechten en IED strikes. Ik heb gelukkig een goede militaire opleiding gehad en gewend om tijdens dreiging en in chaotische situaties terug te vallen op de ingeslepen standaard drills, het hoofd koel te houden en de juiste besluiten te nemen. Dat maakt dat je krachtig kunt optreden en je eenheid veilig kunt houden.

Ik heb in meerdere situaties gezeten waarin het verkeerd had kunnen aflopen. Ik heb dat ook niet altijd teruggekoppeld aan het thuisfront. Op dat moment brengt dat je niets en geeft het alleen veel zorgen thuis. Ik heb op een bepaald punt in mijn leven voor het uniform en wapen gekozen, om op die manier een aandeel te leveren aan een betere wereld. Dat kan bij dit werk ook betekenen dat je je eigen leven in de waagschaal moet zetten.

Thuisfront

Je kunt dit alleen opbrengen als je realiseert hoe zinvol dit is. Dat heeft mij altijd enorm gedreven. Zoals in Mali, waar de bevolking straatarm was en onder voortdurende dreiging leefde. Toch waren ze daar altijd vrolijk en ontzettend dankbaar voor wat we doen. Heel mooi om dat te ervaren en prachtig om te doen. Natuurlijk was de afstand met het thuisfront zwaar. Toen ik in Mali zat waren onze jongens Meinte en Hidde een jaar of veertien, vijftien, een lastige periode. Yvonne heeft dat op een geweldige manier opgepakt, voor het thuisfront wat achterblijft is het velen malen zwaarder dan voor de uitgezonden militair. Ze geven mij het gevoel trots te zijn op het werk wat ik doe. Bij dit werk is steun van het thuisfront héél belangrijk.

Blind vertrouwen

Een krachtige motivatie is de wijze waarop de organisatie (Defensie) met je omgaat, je opleidt, faciliteert en je vertrouwen en mogelijkheden geeft. Belangrijke stimulans is ook de onderlinge kameraadschap en het esprit de corps. Dat is in deze organisatie ongekend en dat kan ook niet anders vanwege de levensgevaarlijke situaties – en ik heb best traumatische meegemaakt – waarop je op elkaar bent aangewezen. Je moet blind op elkaar kunnen vertrouwen. Want jouw leven kan zomaar afhangen van je buddy die naast je ligt, of andersom.

Perspectief

Dat was ik niet gewend in mijn burgerbestaan. Dat geeft heel andere relaties en vergt een andere manier van leidinggeven en optreden. Het zet dingen in perspectief. Wat is nou echt belangrijk en wat niet? Als je weet wat ik voor ellende heb gezien tijdens mijn missies, dan voel ik me gezegend dat we in dit prachtige land wonen, waarin we het ontzettend goed voor elkaar hebben en heel rijk zijn. Niet alleen in middelen, ook de vrijheid en democratie die we iedere dag ervaren. Een maatschappij waarin je je eigen keuzes kunt maken, wat je wilt worden en hoe je wilt leven. Binnen de normen en waarden natuurlijk, mijn vrijheid mag die van jou niet belemmeren.

Vrede en veiligheid

Ik realiseer me dat dit voor een heleboel mensen normaal is, die zijn vaak in vrede en veiligheid opgegroeid, dat is maar goed ook. Want het grootste conflict dat we zelf hebben meegemaakt, de Tweede Wereldoorlog, was al 75 jaar, zeg maar twee generaties, geleden. Een ervaring die we zo langzamerhand niet meer met elkaar kunnen delen, die we kwijt raken en daarmee ook het besef.

Pake en Pake

Mijn Pake vocht op de Grebbeberg en mijn andere Pake is tijdens zijn werk op het land door de Nazi’s opgepakt om voor hen te werken. Wat hij vervolgens allemaal in gevangenschap heeft meegemaakt, daar heeft hij nooit over kunnen praten, het was te vreselijk. Bij onze huidige vrijheid en welvaart zouden we hier eens wat vaker stil bij moeten staan, aan wie en wat hebben we dat te danken. Zelf heb ik ook gezien dat het anders kan, dat het niet zo vanzelfsprekend is. Gelukkig merk ik dat de laatste jaren ook in Nederland de waardering hiervoor weer toeneemt.

Waarom doen we dit?

Nederland doet op dit moment verspreid in de wereld mee aan 23 missies. Ik kan me best voorstellen dat hier wordt gedacht: waarom doen we dat? Nou, omdat wij het belangrijk vinden om de internationale rechtsorde en stabiliteit te beschermen en te bevorderen. Vanuit humanitair oogpunt, maar ook omdat wij als handelsnatie een groot belang hebben bij internationale stabiliteit. We graag willen dat mensen veilig in hun eigen land kunnen leven in plaats van te vluchten naar Europa vanwege geweld en terrorisme.

Rampen en crisis

Als krijgsmacht beschermen wij wat ons dierbaar is. Binnen en buiten onze landsgrenzen. Maar ook ondersteunen we de civiele autoriteiten bij rampen en crisis, zoals nu met corona. We laten zien dat we het verschil kunnen maken. Mijn werk heeft mijn kijk op de wereld veranderd en ik ben er trots op om me op deze manier voor ons land in te mogen zetten. Het is zinvol werk. Zo'n crisis als nu toont maar weer eens aan hoe kwetsbaar we eigenlijk zijn als maatschappij. Dat goeie zorg belangrijk is, maar ook onderwijs, politie en defensie, de vitale beroepen. Je kunt wel denken dat we niet in oorlog zijn, maar we worden in Nederland elke dag aangevallen: via internet namelijk, cybercrime."

Als luitenant kolonel (overste), werkt hij sinds eind vorig jaar op het hoofdkwartier in Utrecht als hoofd van het team Organisatie en Formatie CLAS. "Wij ondersteunen de Landmacht bij het veranderen en vormgeven van de organisatie. Met de specialisten in mijn team werk ik samen om de defensie organisatie voortdurend te verbeteren, aan te passen en gereed te houden voor huidige en toekomstige dreigingen"

Gerard Timmerman