Een onvergetelijke kerst

Mijn vader hield niet van verrassingen. Dit had hij zich onvoldoende gerealiseerd toen hij mijn  moeder trouwde. Waar hij zich ook geen rekenschap van had gegeven, is dat zij niet alleen zou blijven.

Zo zou zij hem vier kinderen baren waarvan er drie sterk op haar leken, zodat hij zich thuis in een spiegelzaal bevond waar hem vanuit alle hoeken en gaten afspiegelingen van zijn echtgenote naderden.

Ikzelf leek op geen van beiden, niet de geringste overeenkomst – een wonderlijke speling van de natuur, gespikkeld ei in een blank nest. Toen ik daar de leeftijd voor had, ben ik in de sociale omgeving van mijn ouders gaan speuren naar volwassenen met wie ik mogelijk enige gelijkenis vertoonde, een gewoonte waarmee ik ook naarmate het leven voortschreed nooit helemaal heb kunnen breken.

Een volgende verrassing die het huwelijk mijn vader bezorgde, was mijn oom Sal. Hij was mijn moeders broer, die twee waren erg op elkaar gesteld. Soms zagen we hem jaren niet, totdat hij opeens weer opdook, de Bonte Prins van Twijfelachtige Levenswandel, zoals mijn vader hem noemde. Toen mijn oom Sal op een winterdag het pad opreed in een gehuurde bestelbus met donkere ramen, heb ik mijn vaders feestelijke kerststemming zien barsten als een autoruit.

Hij wist zich te beheersen, maar als blikken hadden kunnen doden was oom Sal ter plekke neergestort. En terwijl mijn moeder haar broer vol enthousiasme om de hals vloog, beende mijn vader met grote stappen de oprijlaan af. Rechtstreeks naar de kroeg. 'Een dubbele!' Met één beweging sloeg hij het glas achterover en bestelde er nog een. Hij kwam die avond thuis, zat als een toeter.

Maar de aanblik van zijn zwager ontnuchterde hem ogenblikkelijk. 'Donald,' bezwoer mijn moeder, 'het is Kerst en het is mijn broer. Geef hem een kans.' Wij, de kinderen, worstelden  met een loyaliteitsconflict. Enerzijds naar onze vader, anderzijds naar oom Sal, die zo spannend kon vertellen. 'Oom Sal, wat heb je in je auto?'

Het was de volgende morgen duidelijk toen er een stapel feestelijk verpakte cadeaus onder de kerstboom lag en een grote kalkoen op het aanrecht. We waren weinig gewend en dan deze rijkdom! Onze held kon niet meer stuk, terwijl het gezicht van mijn vader nog steeds op onweer stond en donkerder werd, toen half de ochtend een politieauto het erf op reed. De geblindeerde bus had hun argwaan opgewekt, maar bij inspectie bleek er niets verdachts aan de hand.

Het Acht Uur Journaal echter besloot met een opsporingsbericht en een compositietekening van een overvaller die bij mijn vader opnieuw alle alarmbellen deed rinkelen, terwijl oom Sal zich doodgemoedereerd bij de haard nog een meegebracht wijntje inschonk van duidelijk een goed jaar.

Toen barstte het onweer in volle hevigheid los. Mijn anders zo rustige vader greep oom Sal bij zijn kraag en schreeuwde: 'Jij ellendig stuk ongeluk. De gulle gever uithangen hier, mijn kinderen kopen met verhalen en cadeaus en onderwijl ons huis gebruiken als verstopplek. Zeg op, jij was bij die overval of niet?! Krijgen we je maat straks ook nog te logeren?' 

Even leek oom Sal van zijn stuk gebracht, maar hij herstelde zich onmiddellijk en zei: 'Die is er al, beste jongen, die is er al.' Hij ontworstelde zich aan mijn vaders greep, sloeg ogenschijnlijk rustig wat denkbeeldig stof van zijn mouwen en knikte toen nadrukkelijk richting mijn moeder die van kleur verschoot en zich even geen houding leek te kunnen geven.

Toen mijn vader op het punt stond een hartaanval te krijgen, kwam ze tot een besluit en zei gejaagd: 'Vertel het hem Sal, vertel van je geluk bij de Staatsloterij en hoe we samen overlegd hebben over al de cadeautjes. Zeg dat hij verkeerd denkt. Dat de gelijkenis op politiefoto gewoon stom toeval is; iedereen heeft wel ergens een dubbelganger.' 

'Je hoort wat je vrouw zegt Donald, ik had een mazzeltje en wilde die met jullie delen,' haalde oom Sal zijn schouders op en liep naar buiten met een gezicht alsof hem het grootste onrecht in de wereld was aangedaan, mijn vader beduusd achterlatend. Ook mijn moeder liep haastig naar buiten, haar beminde broer achterna. Ze leek hevig verontwaardigd, terwijl oom Sal haar trachtte te kalmeren.

Ik rende naar mijn kamer en zette het raam open om zo mogelijk iets van hun gesprek te kunnen opvangen. Hoorde flarden die klonken als: '… mij hierin te betrekken, … verzinnen,….politie waarschuwen …' Wat moest ik hiervan denken? Was oom Sal nu een ten onrechte beschuldigde goede gever of toch een ordinaire boef en wat was dan de rol van mijn moeder?

Tweede kerstdag werd een rare dag. Mijn vader wist zich geen houding te geven, oom Sal was niet zoals anders over te halen tot een verhaal en mijn moeder was afwisselend vreemd afwezig en heel onrustig. De volgende morgen bij het opstaan stond de bestelbus niet meer op de oprijlaan. Oom Sal was verdwenen met onbekende bestemming. Mijn vader slaakte een zucht van verlichting en mijn moeder voelde zich ontslagen van het dilemma haar broer aan te geven of niet.

Toen na een paar herhalingen het opsporingsbericht van het scherm verdween, verdween ook de onrust die ons huis in zijn greep hield. Van oom Sal hoorden we jarenlang niets meer. Of was de ieder jaar met Kerst bezorgde kalkoen, die mijn vader niet wenste aan te snijden, zijn anonieme kerstkaart?

Sinds die vreemde Kerstdagen bleef oom Sal door mijn gedachten spoken. Waar was hij, wat was er geworden van mijn gespikkelde oom, die vreemde mengeling van goed en slecht. Op onverklaarbare manier voelde  ik me sterk aan hem verwant.

Een gevoel van verwantschap dat sterker werd naarmate er vaker een compositiefoto van mijzelf in de opsporingsberichten verscheen. Deze Kerst brengen we samen door op een geheime locatie. Wat de politie tot dusver niet is gelukt, lukte oom Sal wel. We zijn een hecht team geworden. Zo'n beetje als vader en zoon. Spikkels trekken elkaar blijkbaar aan. 

Corrie Timmer