Bob Dros met zijn“Encyclopedia of the World’s Aviation Cigarette and Trade Cards”.
Bob Dros met zijn“Encyclopedia of the World’s Aviation Cigarette and Trade Cards”.

Dit artikel is geschreven door
Gerard Timmerman

Gerard Timmerman, verslaggever Texelse Courant.

De wereld van de vliegtuigplaatjes

Cultuur

Als jochie raakte Bob Dros gefascineerd door vliegtuigen. Het verhaal gaat dat als er indrukwekkende Neptunes of Avengers overvlogen, de gordijnen in zijn klaslokaal uit voorzorg werden gesloten om te voorkomen dat hij zijn taken zou verzuimen.


Een greep uit de collectie vliegtuigplaatjes die Bob Dros verzamelde en in het boek opnam.

Dros bouwde in de loop der jaren een enorme collectie plaatjes op van vliegtuigen. Het heeft geresulteerd in de “Encyclopedia of the World’s Aviation Cigarette and Trade Cards”, een standaardwerk van 768 bladzijden met daarin liefst 8.193 afbeeldingen van vliegtuigen. Het boek biedt een historische rondleiding door de internationale wereld van vliegtuigplaatjes.

Spitfires, Harvards en andere toestellen op vliegveld Texel en de vliegshows die daar werden gehouden maakten diepe indruk op Bob Dros (1946). Op zijn zevende begon bij met het verzamelen van luchtvaartboeken, modelvliegtuigen en plaatjes van vliegtuigen uit magazines. Hij bouwde ook modelvliegtuigen en verzamelde ruilplaatjes van vliegtuigen en albums.

“Mijn vader (Ko Dros, de bakker uit Den Hoorn) rookte liefst Amerikaanse sigaretten. Aan Engelse had hij een hekel. Maar omdat bij Engelse Croydon-sigaretten destijds vliegtuigplaatjes zaten, rookte hij die voor mij.”

Dros deelde zijn luchtvaarthobby met Willem Beerling. De fascinatie voor vliegtuigen was niet het enige dat Dros en Beerling bond. Beerling speelde piano en Dros drums. In 1962 richtten ze de eerste Texelse beatband op. The Typhoons groeide uit tot een begrip op Texel, trad op in menig zaal en nam zelfs een singeltje op. Eind jaren ’60 vertrok Dros naar Amsterdam om te gaan studeren. Hij zette zijn muzikale carrière voort als drummer van bluesband Barrelhouse, waarin hij inmiddels 46 jaar drumt. Ook timmerde hij aan de weg met de Gigantjes.

Dros en Beerling verzamelen beiden plaatjes van vliegtuigen, hun collecties breidden zich allengs uit. Een jaar of twintig geleden ontstond het idee om een encyclopedie samen te stellen. De zoektocht naar plaatjes ging door, via ruilhandel, vrienden en beurzen bemachtigde Dros er steeds meer, daarbij geholpen door Beerling. “De verzameling van Willem is voor mij eigenlijk het startpunt geweest. Ik wilde er steeds meer van weten.”

“Op zoek naar afbeeldingen voor het boek moest je zorgen dat je ze links- of rechtsom te pakken kreeg via vrienden, van horen zeggen, of op beurzen. Toen Willem en ik eBay ontdekten was het hek van de dam en lag de wereld open voor dit project. “Heb je die en die al?”, vroeg Willem dan? Je hebt dertig minuten om te bieden.” In maar een paar gevallen heb ik een afbeelding van Internet geplukt; van verreweg de meeste plaatjes heb ik het origineel zelf kunnen bemachtigen. “Op het laatst had ik contact met verzamelaars uit binnen- en buitenland. En ik werd steeds enthousiaster door alles wat ik ontdekte! Pas nadat we op eBay een jaar lang niets ‘nieuws’ meer konden vinden, zijn we gestopt met verzamelen. Toen ben ik de achtergronden gaan onderzoeken en beschrijven.”

Want behalve mooi en bijzonder om te zien, is er ook veel te vertellen over de vliegtuigplaatjes. Zoals over de makers: “Die werkten vaak in opdracht van een reclamebureau. Maar er waren er ook die hun handtekening zetten: Geo Ham en Francis Bergèse uit Frankrijk bijvoorbeeld. In Engeland waren het onder andere. Roy Cross, Eric Bottomley en Wilfred Hardy. In Amerika werden veel plaatjes geschilderd door Charles Rossner, Fred Hoertz en Charlie Steinbacher. Maar er zijn er onnoemelijk veel meer anoniem gebleven.”

Heb je die en die al?”, vroeg Willem dan? "Je hebt dertig minuten om te bieden.

Dros beschrijft ook de verschillende druktechnieken. Zoals de chromolithografieën uit het begin van de vorige eeuw. “Het zijn steendrukken. Stel je voor: om de afbeelding af te drukken zijn soms wel 12 drukgangen nodig, één steen met één kleur per drukgang. De afbeeldingen zijn opgebouwd uit stippeltjes, een monnikenwerk. Maar het kleurenpalet is oogverblindend mooi. De techniek werd veel gebruikt voor ansichtkaarten, een nieuw en modieus verschijnsel aan het eind van de 19e eeuw. De chromolitho’s zijn in de twintiger jaren verdrongen door goedkopere manieren van kleurendruk. Er zijn ook veel plaatjesseries als foto’s of fotoprints uitgegeven. Daarvan vind ik de fotogravures het mooist: koperdiepdruk, mooi licht iriserend.

Het boek beschrijft de periode 1900 tot 2000. Zijn vliegtuigplaatjes na 2000 een stille dood gestorven?

“Ja, dat kun je wel zeggen. Het is niet voor niets dat het boek eindigt in 2000. Het grote publiek had haar interesse in vliegtuigen, en in de luchtvaart in het algemeen, langzamerhand verloren omdat het een alledaags verschijnsel was geworden. Een paar uitgevers, zoals Panini uit Italië deden nog iets met stickeralbums, en in Amerika was er nog een kleine opleving door de oorlogen in het Midden-Oosten met hun hot jets, maar dat was het wel zo ongeveer. De laatste series waren niet langer gekoppeld aan een specifiek merk, maar waren verkrijgbaar bij de kassa van de supermarkt, zoals de tegenwoordige voetbalplaatjes van Albert Heijn.”

Het boek bevat voornamelijk plaatjes en albums met plaatjes. Waren er in het verlengde daarvan ook andere weggevertjes -of zo je wilt klantenlokkertjes- die met luchtvaart van doen hadden? Staan die er ook in?

“Ja, vooral in Amerika en Canada deden de fabrikanten van ontbijtgranen (Kellogg, Quaker) hun best om vliegtuigen af te beelden op de achterkant van hun dozen. Soms kon je tegen inlevering van coupons bouwplaten toegestuurd krijgen. In Nederland deed Honig dat ook, vlak voor de oorlog. In 1944 liet het Amerikaanse General Mills de Engelsman Wallis Rigby (een beroemde) een serie bouwplaatjes ontwerpen voor in hun pakken Wheaties, een soort havermout. Die bouwsels vlogen zo goed dat er in de VS een vereniging voor werd opgericht en kwamen er nationale wedstrijden.

Wat ik zelf ook erg leuk vind zijn de bread end labels, dat zijn rechthoekige of zeskantige plakkers op de uiteinden van verpakt brood en beschuit. Bloedje zeldzaam, want ze werden altijd stukgescheurd. Hiervan heb ik toch drie series in m’n boek kunnen opnemen. Er staat een zo’n label op de voorkant van het boek.”

De encyclopedie bevat 8.193 vliegtuigplaatjes uit 1014 verschillende series uit 44 landen. Veel albums en meer dan 250 losse plaatjes.

Dros vond een uitgever voor zijn boek in de persoon van Frank Venus van Geromy BV, gespecialiseerd in Nederlandse boeken over de geschiedenis van de Nederlandse luchtvaart. Om de encyclopedie van Dros toegankelijk te maken voor een specifieke groep internationale liefhebbers, is de tekst in het Engels geschreven. “Encyclopedia of the World’s Aviation Cigarette and Trade Cards” is voorzien van een luxe stofomslag en is voor €139,- te koop bij Het Open Boek of te bestellen via www.geromybv.nl.

(Met dank aan René Demets)

Afbeelding
Blokker-Intertoys zoekt een weekend-/vakantiehulp 10 minuten geleden
The Promised Land vertelt een stukje Deense geschiedenis van de 18e eeuw.
Kong en Godzilla strijden zij aan zij Algemeen 1 uur geleden
Afbeelding
Blokker-Intertoys zoekt een medewerker 3 uur geleden 2
Paaseieren zoeken met de Paashaas.
Paaseieren zoeken op Texel Algemeen 4 uur geleden 5
De podcast van 28 maart 2024.
Podcast Texel deze Week 28 maart 2024 Algemeen 21 uur geleden
De kust bij paal 9 eind vorig jaar.
Inloopbijeenkomst onderzoek zuidwestkust Texel Algemeen 27 mrt, 11:00 1
Afbeelding
Diabetes Challenge 2024, wandelen om gezond te worden en te blijven Algemeen 27 mrt, 09:06
Afbeelding
Op zoek naar een leuke uitdaging?? Vacatures 26 mrt, 16:27 2