Hij stond op en keek niet weg, ook niet toen het steeds gevaarlijker werd

"Omstandigheden maken de mens. Niet alleen ver weg in conflictgebieden, maar ook dichter bij huis. Armoede gaat vaak generatie op generatie over, terwijl mensen met een hogere opleiding juist langer leven. Iedereen zou dezelfde kansen moeten hebben."

Woorden van Emile Roemer tijdens de Rede van Texel die hij vrijdagmiddag uitsprak in het Zeemanskerkje in Oudeschild. De voormalig SP-leider, tegenwoordig waarnemend burgemeester van Heerlen. Hij ging er uitgebreid op in hoe de omgeving waarin je opgroeit van invloed is op de kansen die je krijgt. Roemer maakt zich nog altijd zeer boos om de gigantische topsalarissen. "Naar aanleiding van dat standpunt was ik uitgenodigd op een middelbare school. De leerlingen vroegen mij waarom zij later niet heel veel geld mochten verdienen. Ik heb ze gezegd dat ik juist hoop dat ze een diploma halen, een goede baan vinden en een mooi salaris krijgen. Maar ik heb ze ook verteld over een bezoek dat ik bracht aan een praktijkschool in Enschede. Daar was een 17-jarige jongen met een IQ van 68 en ik vroeg aan zijn docent wat er van zo iemand moest worden. De docent wist het niet. Vroeger had zo'n jongere kans op een Wajong-uitkering of een plaats in een sociale werkplaats. Die kansen zijn er niet meer. Ik zou willen dat zo'n jongen later ook kan vertellen over zijn mooie huis en mooie baan. Dus ik vroeg de leerlingen: 'mag ik dan van jullie een beetje meer vragen, zodat deze jongen ook kansen heeft?' Daarna vroegen ze niet meer of ze niet heel veel geld mochten verdienen."

Wie Emile Roemer uitnodigt kent zijn achtergrond en weet wat er te verwachten is. Heel veel verrassende dingen zei de socialist niet, maar het maakte de toespraak niet minder interessant. Roemer gaf zichzelf bloot en vertelde openhartig over zijn jeugd in een katholiek gezin in Rotterdam. Maar ook over de rol die zijn vader speelde in wie hij werd. "Mijn vader zat in de Tweede Wereldoorlog bij een katholieke verzetsbeweging. Hij regelde van alles; papieren, bonnen, nieuwe onderduikadressen en ga zo maar verder. Hij stond op en keek niet weg, ook niet toen het steeds gevaarlijker werd. In 1944 werd hij samen met een flink aantal anderen opgepakt en gemarteld. Hij werd ter dood veroordeeld. De dag voor de executie werd hij bevrijd door het verzet. Hij heeft echt een engeltje op zijn schouder gehad en zo ik dus ook. Omstandigheden maken de mens."

Roemer gaf nog een voorbeeld. "De vluchtelingendiscussie wordt al jaren feller. Iedereen is het er over eens dat opvang in de regio het beste is. Miljoenen mensen hierheen halen wordt lastig. Maar dan moeten de omstandigheden wel leefbaar zijn. Ik ben het met eigen ogen gaan bekijken in conflictgebieden. In Griekenland waar veel vluchtelingen aankomen, maar ook in bijvoorbeeld Afghanistan en Kenia. In dat laatste land kwam ik in een vluchtelingenkamp midden in de woestijn. Het bestond uit tienduizenden plastic tentjes. Ik was in gesprek met een hulpverlener die net een geboorte in het systeem aan het zetten was. Toen merkte hij op: 'die moeder is hier ook al geboren.' Ik schrok daarvan. Hoe kan een situatie zo uitzichtloos worden. Dat is geen oplossing."

"Omstandigheden bepalen de mens. Het afschaffen van de dividendbelasting doet miljarden uit Nederland verdwijnen, die gebruikt hadden kunnen worden voor het onderwijs en de zorg. Het zorgt er voor dat maatwerk in het onderwijs lastiger wordt. Is er straks nog ruimte voor kinderen die op school juist de sociale, muzikale, of kunstvaardige- eigenschappen willen ontwikkelen", vervolgde Roemer.

Volgens Roemer neemt het onbegrip in de samenleving toe, mede door een gebrek aan democratisering. "De ontwikkeling daarvan ligt al sinds 1919 - toen ook vrouwen actief en passief kiesrecht kregen - stil. De burger heeft steeds minder invloed. "Ja, de welvaart is toegenomen. Maar wie, en voor wie? Onder het mom van vernieuwingen zijn er tal van bezuinigingen doorheen gedrukt. Mensen zijn meer op zichzelf aangewezen en gaan zich daar ook op instellen. De individualisering neemt toe. We moeten ons sterk maken voor gelijkwaardigheid en solidariteit. Dat kan wel! Als we afscheid nemen van een wegkijkcultuur, creëren we een actief betrokken samenleving."

Michiel Uitdehaag

Nadat Roemer was uitgesproken, bedankte burgemeester Uitdehaag hem en reageerde kort op de rede. "Texelaars laten zien dat er altijd wel een weg is om de regie in eigen hand te houden. Zo was ik vanmorgen blij verrast toen ik de krant zag. Normaal stonden alle namen van de geslaagden van de OSG in de krant. Dat mocht niet meer vanwege de nieuwe wetgeving. Dan sla je de krant open en dan zie je twee pagina's vol foto's van de geslaagden, ingestuurd door ouders en leerlingen zelf. Ik weet niet wie het bedacht heeft, maar wat prachtig. Het laat ook de creativiteit zien van de Texelaar op een moment dat overheid regels oplegt. Er is altijd een oplossing te vinden."