Geloof, storm en liefde in VOC-tijd

"Tot weedersien. Vaart wel!'' is de titel waaronder Lodewijk en dochter Imme Dros op Open Monumentendag zaterdag 10 september de historie tot leven laten komen. Daniël Coninxvelt, een mislukte predikant op Texel die afzakt tot ziekentrooster aan boord van een VOC-schip in 1626 en anderhalve eeuw later stuurman Harmanus Kikkert en Aagje Luijtsen.

Coninxvelt dook vorig jaar al op in De Waal, tijdens de hagepreek van Lodewijk Dros samen met Nico Dros en Aart van den Brink. Toen ging het over hoe de predikant in De Waal en Oosterend in ongenade viel, nu gaat het verhaal verder. Hij gaat op een VOC-schip aan de slag. Dros, theoloog, journalist van Trouw en commentator van Radio 1: "Als ziekentrooster, een dominee-light aan boord. Een slecht betaald baantje met weinig status. Maar er moest toch brood op de plank komen. Ziekentroosters hadden er nog wel eens een handeltje bij, ze sjoemelden wat en regelden zo een stiêfstandje, Tessels voor een appeltje voor de dorst. Wat ik in Oudeschild vooral wil laten voelen is wat de VOC voor de gemeenschap betekende. Veel Texelaars monsterden aan. Het verdiende slecht en het risico was groot. De kans dat je terugkwam van zo'n reis was minder dan vijftig procent. Aan boord had je het leven vóór de mast en achter de mast. Achter de officieren, vóór was het zo laag dat je moest bukken, het stonk er en het eten was slecht. Het water uit de Wezenputten was goed, maar hield het niet tot Kaap de Goede Hoop. Ze dronken het tussen hun tanden door om de wurmen er uit te filteren.'' Dros wil het publiek de tragiek laten voelen van het leven in de VOC-tijd en sloopt wat hardnekkige clichés over de VOC op Texel.

Preek

De gereformeerde kerk regeerde in die tijd. In het boek 'Groote christelijke zeevaert', dat Coninxvelt in zijn kist had, stonden teksten die hij moest gebruiken, hij mocht als halve beunhaas geen eigen preken of gebeden maken. Ik lees er eentje voor, uit 1611. Er werd in die tijd hard gezongen, want het moest uit het hart komen. Ik heb een passend VOC-lied gevonden, uit 1659, dat we gaan zingen met heren uit het Mannenkoor. Op z'n zeventiende-eeuws. Het klinkt voor ons vreselijk, maar toen vonden ze het prachtig. De tijd bepaalt wat mooi is en lelijk.''

Dros doet ook een boekje open over de erotische openhartigheid van Texel anno 1780. "Vroomheid en seksualiteit gingen prima samen, preuts waren ze bepaald niet.'' Imme kruipt in de huid van Aagje Luijtsen uit Den Burg, die brieven schreef aan 'Kikkertje lief', haar man Harmanus Kikkert, VOC-stuurman. De brieven zijn opgedoken in een Engels archief. ''Uit die tijd is er vrijwel geen privécorrespondentie van gewone mensen met VOC-bemanningen bewaard gebleven. Fantastisch om te lezen. Aagje en Harmanus zijn dol op elkaar, ze kan niet wachten tot hij weer bij haar in bed kruipt. Aagje schrijft heel erotisch én religieus, ze was zeer gelovig, dat hoor je als Imme eruit voorleest. Je voelt ook de ellende en angst om dood te gaan. Harmanus leest bij Kaap de Goede Hoop dat hij vader is geworden van Klaasje, en een poosje later dat het kind was gestorven tijdens een pokkenepidemie. Ik schoot vol toen ik het las. Natuurlijk, er stierven veel mensen, tijdens die epidemie luidde de doodsklok in Den Burg alle dagen. Maar het verdriet was er niet minder om. Mensen kregen geen innerlijk eelt. Het went nooit. Dat het me zó raakte, komt ook doordat het Tessels, dat Aagje sprak, in haar brieven doorklinkt. Daardoor kruipt het gevoel rechtstreeks onder je huid.

Aagje was zó'n goeie schrijfster. Ik vind dat er een mooie straat naar haar vernoemd moet worden. En dat er een Aagje-festival komt, voor de Tesselse taal. Die eer komt haar toe.'' De voorstelling wordt besloten met het Tessels Halleluja, gezongen door Lodewijk en Imme.

Kindersterfte

Hoge kindersterfte is elders in de wereld nog volop aan de orde. Imme Dros, die geneeskunde studeert, is ambassadeur voor Stichting Wondem die kindersterfte in een Ethiopisch dorpje bestrijdt. Hiervoor wordt een bijdrage gevraagd. Locatie: Zeemanskerk Oudeschild, entree gratis, aanvang 15.30 uur, deur open 15.00 uur.