Nationaal Park, Safaripark of Crepeerpark?

Oud-boswachter Kees Bruin uit Den Hoorn maakt zich zorgen over de plannen om mogelijk elanden, wisenten of edelherten uit te zetten in het nationaal park op Texel. 

Onderstaand een ingezonden brief die aansluit op een artikel dat vandaag (vrijdag) op pagina 5 in de Texelse Courant staat.

In de TC van dinsdag j.l. stond een stuk waarin meegedeeld werd hoe voorzitter Han Lindeboom de toekomst van het Nationaal Park Duinen van Texel  voor zich ziet. Dat Park moet volgens Lindeboom aan volgende generaties worden doorgegeven "in een betere staat dan waarin wij het aantroffen". Ik begrijp derhalve dat Lindeboom niet echt te spreken is over de huidige " staat" van de Texelse Duinen. En dat hij middels het toevoegen van een menagerie van Elanden, Wisenten en Edelherten, plus hun kadavers, het Park op een hoger plan denkt te kunnen brengen.  Je vraagt je dan onmiddellijk  af, hoe het mogelijk is dat de Texelse duinen ooit, in 2002, tot Nationaal Park zijn verheven. Terwijl ze destijds toch in zo'n bedroevende staat verkeerden, dat je ze zo niet aan het nageslacht zou dúrven nalaten. Een gebied waarin niet eens Elanden, Wisenten en Edelherten rondliepen!

Deze kwestie roept bij mij zowel vragen als opmerkingen op. Ten eerste: wat is er mis met de huidige "staat" van de Texelse duinen? En meer precies: wat verstáát Lindeboom eigenlijk  onder "de staat" van dat gebied?  In hoeverre heeft hij zich serieus verdiept in de geschiedenis, het beheer  en de planten- en dierenwereld van dat gebied, zodat hij een enigszins afgewogen oordeel over  de natuurwaarde en het beheer van die duinen zou kunnen ontwikkelen? Uit zijn voorstel blijkt namelijk dat hij dat inzicht niet heeft verworven.

 Ten tweede: wat mankeert er aan het huidige beheer van de duinen, dus aan een traditioneel terreinbeheer van beweiden met schapen, koeien en pony's, van  maaibeheer, van lokaal stukken vallei afplaggen en van een beheer van 'niets doen' op weer andere plekken? Wat maakt, met andere woorden, de komst van Wisenten en dergelijke noodzakelijk? Mij kwam ter ore dat Lindeboom die drie diersoorten onder meer wil uitzetten om het Texelse Nationaal Park zich te laten onderscheiden van andere Nationale Parken in Nederland. Wat is dat voor een absurd criterium om het bestaande beheer van één van de waardevolste duingebieden van Nederland  overhoop te halen?   Een betere verklaring lijkt me nog het feit dat de Wisent, na een 'pilot' met een kleine kudde in de duinen bij Zandvoort de nieuwe hype in het natuurbeheer dreigt te worden. Plannen voor een nieuwe kudde bij Kootwijk zijn momenteel gestrand op verzet bij de bevolking en het domme plan om een van de waardevolste vennen van de Veluwe, de Gerritsfles, te herscheppen in een Wisentenpoel. Dat laatste was in strijd met Natura 2000, zodat dit feest niet doorging. Hoe dan ook, met de Wisent kun je 'scoren'. Daar zit 'm  vermoedelijk de kneep voor Lindeboom en de zijnen.

Ten derde de dieren zelf: stel dat er inderdaad Wisenten, Elanden en Edelherten worden uitgezet in het Texelse Duin, wat zal dan vervolgens het beheer worden van die populaties? Die dieren zijn geen vee, zoals de huidige grazers, die op een normale manier als tamme kuddedieren beheerd worden. Wanneer er  nu door aanwas teveel dieren komen, worden de kuddes bijeen gedreven en het overschot wordt afgevoerd. Gaan die Wisenten etc. zich vrijelijk voortplanten, dan  doemt over een aantal jaren onvermijdelijk de vraag op of er wel of niet populatiebeheer moet plaats vinden. Wordt het overschot  straks afgeschoten en gaat het vlees naar de slager, of gaan we hier net zulke wantoestanden krijgen als in de Oostvaardersplassen (OVP) en de Amsterdamse Waterleidingduinen (AWD), waar de Heckrunderen, Edelherten, respectievelijk Damherten, in het winterhalfjaar achter een raster mogen creperen van de honger? Zulks uiteraard uit naam van 'de natuur'. Uit het noemen van "kadavers" maak ik op dat Lindeboom  op Texel ook zo'n natuurparadijs wil laten ontstaan. Of komt hij ons over een paar jaar vertellen dat "het ecosysteem zonder grote roofdieren eigenlijk niet compleet is"? Ook zo'n bekende riedel uit de hoek van de 'wildernisnatuur'-fanaten. Dan moeten er zeker nog wat Bruine beren en een roedel wolven in het Texelse Duin worden losgelaten? Om de stand van de Edelherten weer in toom te houden.

Dit laatste aspect, dus de ongebreidelde groei van de kuddes, totdat voedselschaarste en honger verdere groei een halt toeroepen, is het probleem dat ik het meeste vrees, méér nog dan het inzetten van de genoemde grazers. Bij een goed gefundeerd en weloverwogen terreinbeheer zijn de grazers een middel ter bereiking van een bepaald doel. Dat doel is meestal gelegen in ontwikkeling of behoud van bepaalde vegetatietypen. Die vegetaties kunnen dan weer gerelateerd zijn aan bepaalde doelen mbt de fauna, bijv. vogels of vlinders, of het landschap in het algemeen. In het scenario van de OVP zijn de grazers niet meer een middel in het natuurbeheer, maar een doel op zichzelf geworden. En door de overbevolking die onvermijdelijk ontstaat, krijg je overbegrazing en regelrechte verwoesting van allerlei begroeiingstypen. In de OVP zijn volgens onderzoek van ornitholoog Rob Bijlsma hierdoor in de loop van 10 jaren door de excessieve graasdruk  21 broedvogelsoorten volledig verdwenen. Tel uit je winst! In de AWD vreten de inmiddels 2000 tot 3000 Damherten zoveel ondergroei op, dat allerlei kruiden, vlinders en andere insecten aan het verdwijnen zijn.

 Het voert te ver om er hier uitvoeriger  op in te gaan, maar laat ik de lezer verzekeren dat het hele verhaal over 'nieuwe wildernis' en de zogenaamde 'natuurlijkheid' van het creperen van door mensen uitgezette dieren, die binnen een door mensen geplaatst raster gevangen worden gehouden, pure nonsens is.  Gebakken lucht, modieus gezwatel, verspreid door mensen die geplaagd worden door wilde fantasieën over oernatuur, 'ecologische referenties' en 'rewilding'. Misplaatste romantiek,  die niets van doen heeft met het Nederland van 2015.  

Ten slotte zijn er nog een paar praktische zaken.  Bijvoorbeeld de kwestie van de rasters. Om Elanden en Edelherten binnen een raster te houden, heb je heel hoge rasters nodig. Dat worden dus enorme, landschap-ontsierende hekken rond een safaripark  met geïmporteerde dieren, waar behalve Lindeboom en een handvol geestverwanten  niemand op zit te wachten. Verder is er nog de vraag van de relatie tussen deze dieren en het publiek.  Het lijkt er op dat de Wisenten geen problemen met publiek opleveren, ook al is dat idee voorlopig gebaseerd op een zeer beperkte en kortstondige proef bij Zandvoort. Of de relatie tussen Wisenten en publiek dus inderdaad zo probleemloos blijft, is nog maar de vraag. Van Elanden is bekend dat ze wel degelijk gevaar voor mensen kunnen opleveren. Het Texelse duin is trouwens grotendeels ongeschikt en ook veel te klein als leefgebied voor een  populatie Elanden. Een Eland heeft een zomergebied van 400-500 hectare nodig. Een levensvatbare populatie moet uit minstens 50 dieren bestaan (bron: Stichting ARK). Dus waar praat Lindeboom in vredesnaam over? En met het uitzetten van Elanden in natuurgebieden in Nederland of onze buurlanden is nog geen enkele ervaring opgedaan. Dat laatste zou dan wel weer betekenen dat Lindeboom hier op Texel met zijn Elanden een landelijke primeur zou hebben. Goed voor het Acht Uur Journaal! Ik heb het afgelopen decennium trouwens sowieso de indruk gekregen dat het halen van het Journaal één van de voornaamste doelen in het natuurbeheer is geworden.

Laat ik eindigen met een geheel gratis en goed advies van iemand die zich al meer dan 40 jaar intensief bezig houdt met de natuur en het terreinbeheer in de Texelse Duinen: berg dit ondoordachte en desastreuze plan zo snel mogelijk weer op in de la waar het uit vandaan is gekomen. Texel zit niet te wachten op een soort safaripark of een tweede Oostvaardersplassen. De Texelse Duinen zijn een zeer bijzonder natuurgebied en verdienen beter dan dit droevige lot!

Kees Bruin, 

Den Hoorn.